(مصوب جلسه ۷۳۲ مورخ ۲۱/۱/۱۳۹۲ شوراي عالي انقلاب فرهنگي)
مقدمه
با توجه به اجراي طرحهاي توسعه در ابعاد اقتصادي، فرهنگي، آموزشي، ارتباطي، اجتماعي، حقوقي، قضايي، سياسي، امنيتي و… در کشور که تأثيرات مهمي در فرهنگ جامعه و شيوه زندگي افراد ايجاد ميکند و بي توجهي به آثار و پيامدهاي اينگونه طرحها نتايج زيانبار و غيرقابل جبراني در زمينههاي فرهنگي و اجتماعي به دنبال دارد و در مواردي در تعارض آشکار با اهداف متعالي نظام مقدس جمهوري اسلامي ايران قرار ميگيرد، لذا رصد آثار و پيامدهاي فرهنگي طرحها، لوايح، تصميمات و مصوبات، پروژهها و اقدامات در دستگاهها و قواي سهگانه و بخش خصوصي و توجه به اثرگذاري مستقيم يا غيرمستقيم موارد ذکر شده در جامعه (در حالي که اساساً هدف اصلي انقلاب اسلامي گسترش و حاکميت ارزش و فرهنگ اسلامي است)، مسألهاي ضروري و اجتنابناپذير است و عدم توجه به روند متناسبسازي طرحها و تصميمات و اقدامات باعث توسعه نامتوازن و پيدايش معضلات و بعضاً بحرانهاي فرهنگي در سطوح و موضوعات مختلف فردي، خانوادگي و اجتماعي ميشود.
رهبر معظمانقلاب اسلامي حضرت آيتالله العظميخامنهاي(مدظله العالي) در ديدار اعضاي شوراي عالي انقلاب فرهنگي در آذرماه سال ۱۳۸۶ ضرورت تهيه پيوستفرهنگي براي طرحهايگوناگون کشور را مورد تأکيد قراردادند و فرمودند «در طرحهاي گوناگون که در کشور تنظيم ميشود، طرحهاي پولي و مالي و عمراني، حتماً يک پيوست فرهنگي وجود داشته باشد» و همچنين در نخستين بند سياستهاي کلي برنامه پنج ساله پنجم توسعه جمهوري اسلامي ايران مصوب ۱۵/۱۰/۱۳۸۹ ابلاغي از سوي رهبر معظم انقلاب و نيز در ماده (۲) قانون برنامه پنج ساله پنجم توسعه جمهوري اسلامي ايران، تهيه پيوست فرهنگي براي طرحهاي مهم و جديد توسط شوراي عالي انقلاب فرهنگي مورد تأکيد و تصويب قرار گرفته است.
پيوست فرهنگي فرصتي ارزشمند به منظور جاري ساختن سياستهاي کلان فرهنگي، ابزاري براي ايجاد مصونيت و پيشگيري از پيامدهاي منفي درعرصه فرهنگ و همچنين اقدامي در راستاي ايجاد تحول و پيش برندگي در فرايندها و روشهاي مديريت فرهنگي کشور مبتني بر ارزشهاي فرهنگ اسلامي و در نهايت، عامل مؤثر در جهت ارتقاي بهرهوري محسوب ميگردد.
مهمترين هدف نظامنامه پيوست فرهنگي ايجاد زمينه و شرايطي است که با ايجاد گفتمان فراگير اصلاح عملکرد فرهنگي تصميمات مديريتي در همة سازمانهاي اجرايي کشور، ضمن اينکه طرحهاي مهم به ويژه پروژههاي عمراني و اجتماعي، اقتصادي به نحو مطلوبي اجرا ميشوند، ارزشهاي ديني، ملي و انقلابي نيزحفظ و تقويت گردند.
نظامنامهپيوست فرهنگي، با هدف تبيين ضرورت، جايگاه، چيستي، ساختار و الزامات قانوني مربوط به تدوين و اجراي پيوست فرهنگي درسطح کشور تهيه شده که ذيل نقشه مهندسي فرهنگي و ترسيمگر نقطه کانوني سامانه نظارت و ارزشيابي در نظام مديريت راهبردي فرهنگي کشور است.
ماده۱ـ واژگان
در اين نظامنامه اختصار واژگان ذيل بدين شرح ميباشد:
پيوست فرهنگي: پيوست
نظامنامه پيوست فرهنگي: نظامنامه
ستاد راهبري پيوست فرهنگي: ستاد راهبري
نقشه مهندسي فرهنگي کشور: نقشه
ماده۲ـ تعاريف
۲ـ۱ـ نظامنامه: مجموعهاي است شاملچيستي، چگونگي، تهيه، تصويب، اجرا و ارزيابي پيوست فرهنگي که به منظور درک مشترک از مفاهيم، اقدامات، مسئوليتهاي سازمانها و نهادهاي مشارکتکننده در تحقق يک هدف خاص به تصويب مراجع ذيربط رسيده و مبناي اقدامات، قضاوت و ارزيابي قرار ميگيرد.
۲ـ۲ـ پيوست فرهنگي: مجموعهاي است براي شناسايي، اقدام و ارزيابي از آثار و پيامدهاي فرهنگي طرحها و فعاليتها که پس از انجام مطالعات لازم و با استناد به مباني نظري و اسناد بالادستي بويژه نقشه مهندسي فرهنگي کشور متناسب با مقتضيات و شرايط جامعه، ضمن معرفي داده ـ ستاده يک سياست اجرايي، طرح يا لايحه، پروژه يا هر فعاليت مهم ديگري با فرهنگ جامعه، با ارائه راهکارهاي عملي براي تقويت آثار مثبت و حذف و کاهش پيامدهاي مخرب آن در فرهنگ جامعه، راهنماي مجريان فعاليتها و طرحها در رعايت راهبردها، اعمال الزامات و استانداردهاي مربوط و راهکارها در برنامهها و اقدامات عملي در اجراي آن فعاليت خواهد بود.
۲ـ۳ـ نظامنامه پيوست فرهنگي: سندي است که فعاليتها و طرحهاي مهم، شرح وظايف و حدود مسئوليت نهادها و سازمانهاي مختلف کشور، تعيين شيوه و چگونگي اعمال نظارت بر فرايند تهيه، تدوين و اجراي پيوستهاي فرهنگي و ساير اقدامات مربوط به ايجاد ضمانت اجرا و پشتيباني از آن راتعيين ميکند.
۲ ـ۴ـ فعاليتها و طرحهاي مهم: به سياستهاي اجرايي، طرحها و لوايح، پروژههاي اجرايي و يا تصميمات مهم و سازمانيافتهاي اطلاق ميشود که در عرصههاي مختلف فرهنگي، اجتماعي، سياسي، اقتصادي و غيره اتخاذ يا اجرا شده يا ميشود و بواسطه گستره تعامل آن با فرهنگ جامعه و آثار و پيامدهاي آن مطابق با ساز و کارهاي پيشبيني شده در آييننامهها و دستورالعملهاي اين نظام نامه به عنوان طرح مهم تلقي شده و ملزم به تدوين پيوست فرهنگي است.
۲ـ۵ـ شاخصهاي فرهنگي: به متغيرهاي اصلي و مهمي اطلاق ميشود که براساس شاخصهاي نقشه مهندسي فرهنگي در فرايند تبيين آثار و پيامدهاي فرهنگي، راهکارهاي اصلاحي و اعمال ارزشيابي و نظارت برفرايند تهيه، تدوين و اجراي پيوستهاي فرهنگي تعيين شده و با روش علمي اندازهگيري و براي تعيين ميزان موفقيت اجراي پيوست فرهنگي و آثارآن در هر فعاليت بدان استناد ميشود.
ماده۳ـپيوست فرهنگي با تکيه بر مباني، ارزشها و احکام اسلامي و اصول، اهداف و چشمانداز نقشه مهندسي فرهنگي ازجمله موارد ذيل تدوين ميشود:
۱ـ هويت در ابعاد اسلامي، ايراني و انقلابي،
۲ـ عقلانيت در ابعاد حکمت، معرفت و بصيرت،
۳ـ اخلاق در ابعاد ملکات انساني، معنويت روحي و تعبد عملي،
۴ـ عدالت در ابعاد فرهنگي، سياسي، اجتماعي و اقتصادي،
۵ ـ کرامت در ابعاد فردي، اجتماعي و سازماني،
۶ ـ تعليم و تربيت در ابعاد روحي، فکري و رفتاري،
۷ـ سبک زندگي در ابعاد فردي، خانوادگي، اجتماعي و سازماني،
۸ ـ ارتباطات در ابعاد تعامل، تبادل و تفاهم،
۹ـ وحدت و انسجام در ابعاد مذهبي، قومي و ملي،
۱۰ـ نظم اجتماعي در ابعاد فردي، اجتماعي و سازماني،
۱۱ـ استقلال در ابعاد فرهنگي، اجتماعي،سياسي و اقتصادي،
۱۲ـ توليد ملّي کالا و خدمات فرهنگي در ابعاد ديداري، شنيداري، مکتوب و…
ماده۴ـ اهداف
۱ ـ حفظ، تقويت و گسترش ارزشهاي اسلامي، ملي و انقلابي و تعالي فضاي فرهنگي کشور با اجراي مطلوب فعاليتها و طرحهاي مهم اقتصادي، عمراني، فرهنگي، اجتماعي، سياسي و …
۲ـ نهادينهشدن اجراي اهداف و سياستهاي نقشه مهندسي فرهنگي کشور
۳ـ بهرهگيري از فرصتهاي فرهنگي جامعه براي افزايش اثربخشي فعاليتها و طرحها
۴ـ پيشبيني، پيشگيري و بازدارندگي از آسيبها و اصلاح پيامدهاي مخرب فرهنگي کليه فعاليتها و طرحها.
ماده۵ ـ فعاليتها يا طرحهاي مهم و کلان
فعاليتها يا طرحهاي مهم و کلان مشمول پيوست فرهنگي، به فعاليتها و طرحهايي اطلاق ميشود که با توجه به معيارهاي زير و متناسب با امکانات کشور، مورد تصويب قرار ميگيرد:
۵ ـ۱ـ گستردگي و اهميت نوع تأثيرات فرهنگي فعاليت يا طرح
۵ ـ۲ـ جمعيت تحت پوشش و تأثيرپذير از فعاليت يا طرح
۵ ـ۳ـ ميزان ماندگاري و انتشار آثار و پيامدهاي فرهنگي فعاليت يا طرح
۵ ـ۴ـ نسبت بين آثار و پيامدهاي فرهنگي فعاليت و يا طرح با تهاجم فرهنگي و فرايندهاي جهانيسازي
۵ ـ ۵ ـ ميزان منابع انساني و مادي مصرفي و اعتبارات لازم براي اجراي فعاليت يا طرح
۶ ـ ۵ ـ نسبت نزديکي آثار و پيامدهاي فرهنگي فعاليت يا طرح با نقشه مهندسي فرهنگي.
ماده۶ ـ گستره شمول و اجراي پيوست فرهنگي
تهيه و تدوين پيوست فرهنگي شامل طرحها و فعاليتهاي مهم و کلاني است که:
۱ـ در حال طراحي هستند.
۲ـ در حال اجرا هستند.
تبصره۱ـ پيوست فرهنگي براي طرحهاي مهم وکلاني که قبلاً اجرا شده و کماکان نيازمند توجه و ارتقاء فرهنگي ميباشند نيز پيشبيني و تدوين خواهد شد.
تبصره۲ـ دستگاهها ميتوانند در خصوص پيوستنگاري ساير فعاليتها و طرحها با استفاده از منابع اعتباري خود اقدام نمايند.
ماده۷ـ ضوابط عمومي پيوست فرهنگي، تشکيل و ساختار و وظايف کميسيون پيوست فرهنگي، نحوه انتخاب عناوين طرحهاي مهم و کلان، چگونگي اجراي پيوست فرهنگي در دستگاهها و استانها و ساير ضوابط و دستورالعملهاي مربوط به فرايند اجرا، نظارت و ارزيابي ضمانت اجرايي و خدمات پشتيباني و…، به تصويب شوراي تخصصي مهندسي فرهنگي کشور خواهد رسيد.
ماده۸ ـ اين مصوبه مشتمل بر يک مقدمه، ۸ ماده و دو تبصره در جلسه ۷۳۲ مورخ ۲۱/۱/۱۳۹۲ شوراي عالي انقلاب فرهنگي به تصويب رسيد.
رييس جمهور و رييس شوراي عالي انقلاب فرهنگي ـ محمود احمدينژاد
به نقل از شماره 19910 مورخ 22/04/1392 روزنامه رسمي