(مصوب جلسه ۷۳۷ مورخ ۲۳/۷/۱۳۹۲ شوراي عالي انقلاب فرهنگي)
«سند ملي علوم و فناوريهاي سلولهاي بنيادي» که در جلسه ۷۳۷ مورخ ۲۳/۷/۱۳۹۲ شوراي عالي انقلاب فرهنگي و با استناد به بند (۳ـ۲) فصل سوم سند نقشه جامع علمي کشور به تصويب رسيده است، به شرح ذيل براي اجرا ابلاغ ميشود:
مقدمه:
با ارتقاي سطح بهداشت و کشف درمانهاي جديد، سطح سلامت جوامع و ميانگين طول عمر در جهان افزايش يافته است. با اين حال درمان بيماريهاي مزمني که با زوال و تخريب بافت و ارگان همراه هستند و همچنين بيماريهاي ارثي و سرطانها هنوز از چالشهاي حل نشده پزشکي امروز به شمار ميآيند. در سالهاي اخير، دانشمندان خواص سلولهاي ويژهاي را به نام سلولهاي بنيادي توصيف کردهاند که اميد فراوان است بتوان از آنها در درمان چنين بيماريهايي سود جست. اين سلولها قابليت نوسازي و تمايز به انواع سلولهاي بدن را دارا هستند. در افق توسعه اين علم امکان توليد و ترميم بافت و بازسازي اعضاي بدن با استفاده از سلولهاي بنيادي در مهندسي بافت و طب بازساختي و همچنين درمان بيماريهاي ارثي و سرطاني کاملاً نمايان شده و به نظر ميرسد که در آينده نه چندان دور بشر دغدغه از دست دادن بافت و اعضاي حياتي را با کمک فناوري سلولهاي بنيادي و علوم مرتبط فراموش نمايد.
گرايش شديد محققين و دانشمندان جهان به اين شاخه از علم و فناوري و سرمايهگذاريهاي سنگين کشورهاي پيشرفته در اين حوزه، حاکي از نقش مهم و چشمگير اين شاخه از علم و فناوري در کسب سهم مهمي از درمان بيماريها در آينده نزديک دارد و پيشبيني ميشود کشورهاي صاحب فناوري در اين حوزه از کشورهاي صاحب اقتدار در سطح ملي و بينالمللي محسوب شوند.
پيشرفتهاي بهدست آمده در جمهوري اسلامي ايران در حوزه سلولهاي بنيادي و طب بازساختي با وجود سرمايهگذاري اندک، نشان دهنده استعداد بالاي رشد کشور در اين حوزه است بهطوريکه هم اکنون جمهوري اسلامي ايران از لحاظ توليد مقالات حائز رتبه دوم در بين کشورهاي اسلامي است. بررسي مقالات نشان ميدهد که عليرغم روند رو به رشد در شاخصهاي کيفي، ميانگين تعداد ارجاعات براي مقالات ايراني هنوز کمتر از متوسط جهاني است.
مسلماً افزايش سرمايهگذاريهاي مادي و معنوي در اين حوزه ميتواند باعث کسب جايگاه شايسته در منطقه و جهان توسط جمهوري اسلامي ايران در افق ۱۴۰۴ گردد.
با توجه به جايگاه بالاي اين فناوري برتر در دنيا و اهميت درماني و ارزش اقتصادي آن براي جامعه، همچنين قرار گرفتن علوم سلولهاي بنيادي در بند (۳ـ۲) فصل سوم سند نقشه جامع علمي کشور جزو اولويتهاي (الف) در علوم پايه و کاربردي، داشتن يک سند توسعه علم و فناوري که به نکات لازم براي توسعه اين حوزه توجه کافي مبذول داشته باشد، امري واجب و اجتنابناپذير است.
ماده۱ـ تعاريف
۱ـ سلول بنيادي: سلولي است تمايز نيافته که توانايي خود نوزايي و توانايي تمايز به سلولهاي تمايز يافتهتر را داراست.
۲ـ مهندسي بافت: علم و فناوري است که با استفاده از انواع سلولها (بنيادي و غير بنيادي) و داربستها و مواد خارج سلولي، به توليد بافت ميپردازد.
۳ـ طب بازساختي: شاخهاي از طب است که با استخراج، فرآوري، توليد و تمايز و يا تغيير ژنتيک سلولها (بنيادي و غيربنيادي) و نيز توليد و تکثير بافتهاي طبيعي و مصنوعي به درمان بيماريها ميپردازد.
۴ـ علوم و فناوريهاي سلولهاي بنيادي: به علوم و فناوريهاي مرتبط با انواع سلولهاي بنيادي، مهندسي بافت و طب بازساختي، علوم و فناوريهاي سلولهاي بنيادي گفته ميشود.
۵ ـ حوزه سلولهاي بنيادي: حوزه سلولهاي بنيادي شامل کليه نهادها و عوامل دخيل در امر پژوهش، آموزش، فناوري، توليد، درمان و خدماترساني و بهرهبرداري از انواع سلولهاي بنيادي و فرآوردههاي مرتبط ميباشد.
ماده۲ـ ارزشها
۱ـ التزام به دستورات اساسي اسلام از جمله حفظ کرامت و حرمت انساني و ايجاد روحيه عبوديت با تقويت نگرش توحيدي به دستاوردهاي اين علم
۲ـ توسعه و کاربرد دانش سلولهاي بنيادي توأم با رعايت احکام فقهي و اخلاق حرفهاي اسلامي به منظور ارتقاي سلامت جامعه ۳ـ برخورداري عادلانه و دسترسي مناسب جامعه علمي به بسترهاي تحقيقاتي و اقشار جامعه و امت اسلامي به خدمات اين حوزه ۴ـ خودکفايي در فناوري و گسترش زيرساختهاي بومي لازم در سطوح برتر بينالمللي و نيل به استقلال اقتصادي ۵ ـ حرکت در مرزهاي علم و فناوري و افقگشايي علمي مبتني بر بنيانهاي معرفتي اسلام
۶ ـ تقويت روحيه مشارکت و مسؤوليتپذيري در محققين، فناوران و نهادها و تقدم مصالح عمومي بر منافع بخشي و فردي
ماده۳ـ چشمانداز
با ايمان به ياري پروردگار و توکل بر او، حوزه علوم و فناوري سلولهاي بنيادي در افق ۱۴۰۴، حوزهاي است مبتني بر مباني معرفتي، اصول اخلاقي و ارزشها و احکام اسلامي با تکيه بر زيرساختهاي بومي و داراي منابع انساني و فيزيکي مورد نياز و توسعهيافته، الهامبخش، افتخارآفرين و داراي تعاملات گسترده ملي و بين المللي با اولويت کشورهاي همسو، کارا و قابل اتکا در تأمين نيازهاي راهبردي و جاري جامعه ايراني و جهان اسلام، داراي سهم مؤثر در توليد دانش و ثروت ملي و حائز رتبه اول در سطح منطقه و کشورهاي اسلامي و در زمره ۱۰ کشور برتر جهان در توليد علم و ثروت
ماده۴ـ سياستها
۱ـ تفکيک متوليان عرصه سياستگذاري، نظارت و اجرا در حوزه سلولهاي بنيادي
۲ـ افزايش بهرهوري، صرفهجويي و استفاده بهينه از امکانات در حوزه سلولهاي بنيادي
۳ـ خوداتکايي، اشتغالزايي و استفاده حداکثري از توان داخلي در اين حوزه
۴ـ کاهش تصديگري دولت، تقويت بخش خصوصي و حمايت از ايجاد و توسعه کمي و کيفي شرکتهاي دانشبنيان
۵ ـ مشارکت حداکثري بخش خصوصي، تعاونيها، نهادهاي غيردولتي و سرمايهگذاران خارجي و تأکيد بر هماهنگي و انسجام بين نهادها
۶ ـ توجه به بنيانهاي فلسفي و مباني فقهي حوزه سلولهاي بنيادي
۷ـ رعايت اصول اخلاقي، مذهبي و اجتماعي در توسعه حوزه سلولهاي بنيادي
ماده۵ ـ اهداف کلان
۱ـ خوداتکايي در مواد اوليه، تجهيزات آزمايشگاهي به ويژه مواد مصرفي و حيوانات آزمايشگاهي و خدمات، به گونهاي که تا ۹۰ درصد از ارزش اين گونه مواد در کشور قابل توليد باشد.
۲ـ توليد ثروت ملي از طريق بهکارگيري علم و فناوري سلولهاي بنيادي و فرآوردههاي آن در درمان بيماريهاي مختلف به گونهاي که ۲ درصد از ارزش بازار جهاني مرتبط با سلولهاي بنيادي متعلق به جمهوري اسلامي ايران باشد
۳ـ دستيابي به استقلال و خودکفايي در انواع بانکهاي سلولي ملي مرتبط۱
۴ـ مشارکت بخشهاي غيردولتي در تحقيقات، توسعه فناوري و توليد ثروت با حفظ نقش سياستگذاري و نظارتي دولت به طوري که حداقل ۲۰ درصد از مراکز سلول درماني مجاز از بخش غير دولتي باشند
۵ ـ توليد دانش و فناوريهاي نوين تا ارتقا به رتبه دهم دنيا از نظر کمي و کيفي و نشر مقالات در مجلات بسيار معتبر
ماده۶ـ راهبردها
۱ـ ايجاد و ارتقاي زيرساختهاي لازم براي توسعه و خوداتکايي و کسب مرجعيت علمي و فناوري در اين حوزه
۲ـ ترويج، فرهنگسازي و اطلاعرساني به منظور بهرهمندي صحيح جامعه علمي از دستاوردها و پيشرفتهاي اين حوزه
۳ـ تعامل فعال و اثرگذار با ديگر کشورها به خصوص کشورهاي منطقه و جهان اسلام
۴ـ تدوين، بازنگري، اصلاح و روزآمد کردن قوانين، مقررات و استانداردهاي مربوطه در اين حوزه
۵ ـ جذب، تربيت و توانمندسازي نيروي انساني لازم در زمينه تحقيقات، فناوري و خدمات در اين حوزه
۶ ـ حمايت از انجام تحقيقات در راستاي توليد دانش و توسعه فناوري به ويژه در موضوعات اولويتدار
۷ـ تجاريسازي دستاوردها، تقويت توليد، ساماندهي خدمات و تسهيل فضاي کسب و کار
۸ ـ تعامل فعال و مؤثر با ديگر علوم مرتبط به ويژه حوزه علوم ديني
۹ـ الهامگيري از آموزههاي الهي در حوزههاي فقهي، اخلاقي و معرفتي در سياستگذاري، برنامهريزي و اجراي علوم و فناوريهاي سلولهاي بنيادي
ماده۷ـ اقدامات
۱ـ ايجاد و توسعه مراکز تحقيقات، فناوري، توليد و خدمات علوم سلولهاي بنيادي در دانشگاهها و پژوهشگاهها و مؤسسات علمي و پژوهشي واجد شرايط با توجه به نياز کشور (۱)
۲ـ ايجاد سامانه اطلاعات و شبکه تحقيقات و فناوري و اطلاعرساني در مواد، تجهيزات، نيروي انساني، خدمات و منابع علمي (۱)
۳ـ تقويت و حمايت از دانشگاهها و پژوهشگاههاي مرتبط در تأمين تجهيزات و مواد مصرفي و فضاي فيزيکي (۱)
۴ـ ايجاد مراکز توليد و تکثير و نگهداري حيوانات آزمايشگاهي مورد نياز (۱)
۵ ـ ايجاد بانک اطلاعات داوطلبان اهداي سلولهاي بنيادي (۱)
۶ ـ ايجاد بانکهاي سلولي و بافتي مورد نياز در استانها و شبکهسازي بين آنها (۱)
۷ـ ايجاد شبکهي آزمايشگاهي سلولهاي بنيادي و ارتباط با ساير شبکههاي آزمايشگاهي به منظور همافزايي امکانات کشور (۱)
۸ ـ ارزيابي و رتبهبندي مراکز، مؤسسات، دانشگاهها و پژوهشگاهها بر اساس نظام اعتبارسنجي ملي و بينالمللي در حوزه سند (۱)
۹ـ ايجاد مراکز نگهداري، آزمايشگاهي و جراحي حيوانات کوچک و بزرگ در مراکز تحقيقاتي مرتبط به منظور انجام مطالعات پيش باليني (۱)
۱۰ـ افزايش و توسعه مراکز پژوهشي ـ درماني در تراز کشورهاي پيشرفته (۱)
۱۱ـ ايجاد انواع مراکز سلول درماني استاندارد در ترازهاي بينالمللي (۱)
۱۲ـ انتشار چاپي و الکترونيکي خبرنامهها، مجلات و نشريات علمي ـ تخصصي و کتب در عرصه داخلي و بينالمللي (۲)
۱۳ـ به کارگيري رسانههاي عمومي و ظرفيت اطلاعرساني مدارس و دانشگاهها به منظور ترويج استفاده صحيح از دستاوردهاي حوزه سلولهاي بنيادي (۲)
۱۴ـ حمايت از برگزاري همايشها و کارگاهها و نشستهاي علمي و ترويجي (۲)
۱۵ـ عضويت و مشارکت فعال در مجامع علمي مرتبط بينالمللي (۳)
۱۶ـ توسعه همکاريهاي مشترک با کشورهاي هدف به منظور انتقال فناوري و صادرات محصولات و خدمات آن (۳)
۱ـ بند ناف و مزانشيمي و القا شده (ips)
۱۷ـ بسترسازي براي مؤسسات پژوهشي داخلي براي همکاريهاي بينالمللي در موضوعات پژوهشي، انتقال فناوري، تجاريسازي و درماني (۳)
۱۸ـ تدوين مقررات سلول درماني و دستورالعملهاي لازم و پيگيري تصويب آن (۴)
۱۹ـ تدوين و ترويج کدهاي اخلاقي مورد نياز براي مراکز و مؤسسات آموزشي، پژوهشي و درماني در حوزه سلولهاي بنيادي (۴)
۲۰ـ تدوين استانداردهاي لازم براي فعاليتهاي تحقيقاتي، درماني، توليدي و زيرساختهاي لازم به ويژه در زمينه بانکها و فرآوردههاي سلول، بافت و ارگان و تصويب آنها در مراجع ذيربط (۴)
۲۱ـ ايجاد رشتهها و گرايشهاي مورد نياز در مقاطع تحصيلات تکميلي (۵)
۲۲ـ اعزام متخصصان و کارشناسان به مراکز علمي ـ درماني داخل و خارج براي يادگيري فناوري و مهارتهاي موردنياز و دعوت از متخصصين برجسته خارج از کشور به منظور آموزش و انتقال دانش (۵)
۲۳ـ تدوين فهرست موضوعات اولويتدار و طراحي و شناسايي ساز و کارهاي نحوه حمايت از آنها (۶ و ۷)
۲۴ـ اعطاي پژوهانه تحقيقاتي به پژوهشگران و فناوران در موضوعات مورد نياز کشور با اولويت استعدادهاي برتر (۶)
۲۵ـ حمايت از انتشار نتايج تحقيقات انجام شده در مجلات و ارائه در کنفرانسهاي بينالمللي (۶)
۲۶ـ تشويق محققين و مراکز به فعاليت در مرزهاي دانش و فناوري در اين حوزه (۶)
۲۷ـ تشويق بخش غيردولتي براي سرمايهگذاري در زمينه سلولهاي بنيادي جهت تحقيق، توليد، صادرات محصولات و ارائه خدمات (۶ و ۷)
۲۸ـ جلب مشارکت مردمي، خيرين و نهادهاي عمومي غير دولتي نسبت به حمايتهاي مادي و معنوي از فعاليتهاي علمي و تجاري در اين حوزه (۶ و ۷)
۲۹ـ حمايت از توليد تجهيزات و مواد پرمصرف توسط مؤسسات و شرکتهاي دانشبنيان داخلي (۷)
۳۰ـ حمايت از ارائه خدمات درماني مبتني بر علوم و فناوريهاي سلولهاي بنيادي (۷)
۳۱ـ پوشش بيمهاي کليه خدمات سلول درماني داراي توجيه اقتصادي، اجتماعي و مورد تأييد وزارت بهداشت درمان و آموزش پزشکي (۷)
۳۲ـ تدوين تعرفههاي واقعي و عادلانه خدمات پژوهشي، تشخيصي و درماني در حوزه سلولهاي بنيادي (۷)
۳۳ـ حمايت از بازاريابي توليدات و خدمات شرکتهاي دانشبنيان در اين حوزه (۷)
۳۴ـ حمايت از نظريهپردازي و تحقيق در حوزه علوم پايه مرتبط با علوم سلولهاي بنيادي با نگرش کاربردي براي کشف افقهاي جديد علمي و خلق علوم ميانرشتهاي جديد (۸)
۳۵ـ افزايش توليد علم ديني در زمينه احکام و اخلاق مرتبط با سلولهاي بنيادي از طريق اموري مانند ايجاد مراکز پژوهشي و راهاندازي رشتههاي علمي مناسب در مقاطع مختلف تحصيلات تکميلي (۹)
۳۶ـ تعامل انديشمندان علوم ديني و متخصصان سلولهاي بنيادي به منظور تطابق فعاليتهاي علمي اين حوزه با فلسفه و احکام اسلامي (۹)
ماده۸ ـ ساز و کار اجراي سند
۱ـ شوراي عالي انقلاب فرهنگي وظيفه سياستگذاري کلان، هماهنگي کلان و نظارت کلان بر اجراي اين سند را بر عهده دارد.
۲ـ ستاد راهبري اجراي نقشه جامع علمي کشور نيز مسؤوليت رصد اجراي اين سند را بر عهده داشته و بازنگريهاي لازم در سند و گزارش کلان مربوطه را در فواصل زماني مشخص به شوراي عالي انقلاب فرهنگي ارائه خواهد نمود.
۳ـ «ستاد توسعه علوم و فناوريهاي سلولهاي بنيادي» که بهاختصار در اين سند ستاد ناميده ميشود، وظيفه سياستگذاري اجرايي، راهبري، هماهنگي و ايجاد ارتباطات بين دستگاهي لازم اعم از دولتي و خصوصي براي گسترش فناوري و صنايع دانشبنيان در اين حوزه در چارچوب اين سند را بر عهده دارد. اين ستاد داراي يک شورا و يک دبيرخانه است.
تبصره: دبيرخانه ستاد در معاونت علمي و فناوري رئيسجمهور مستقر ميشود.
ماده ۹ـ اعضاي شوراي ستاد
۱ـ معاون علمي و فناوري رئيسجمهور (رئيس ستاد)
۲ـ وزير بهداشت، درمان و آموزش پزشکي (نايب رئيس ستاد)
۳ـ وزير علوم، تحقيقات و فناوري يا معاون ذيربط
۴ـ وزير جهاد کشاورزي يا معاون ذيربط
۵ ـ وزير صنعت، معدن و تجارت يا معاون ذيربط
۶ـ رئيس جهاد دانشگاهي
۷ـ رئيس مرکز همکاريهاي فناوري و نوآوري رياست جمهوري
۸ ـ رئيس شوراي تخصصي حوزوي
۹ـ نماينده ستاد راهبري اجراي نقشه جامع علمي کشور
۱۰ـ معاون تحقيقات و فناوري وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکي
۱۱ـ معاون درمان وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکي
۱۲ـ دو نفر متخصص شامل يک نفر در حوزه پزشکي و يک نفر در حوزه دامپزشکي با معرفي معاونت علمي و فناوري رئيسجمهور
۱۳ـ يک نفر متخصص در حوزههاي ذيربط با معرفي پژوهشگاه رويان
تبصره: متخصصين موضوع بندهاي ۱۲ و ۱۳ با حکم رئيس ستاد به مدت چهار سال منصوب شده و انتخاب مجدد آنها بلامانع است.
۱۴ـ دبير ستاد
تبصره ۱- دبير ستاد توسط رئيس ستاد به مدت ۴ سال انتخاب ميشود و انتخاب مجدد ايشان بلامانع است.
تبصره ۲- آييننامه داخلي شوراي ستاد، به پيشنهاد معاونت علمي و فناوري رئيسجمهور توسط شوراي ستاد به تصويب ميرسد.
ماده ۱۰ـ وظايف ستاد
۱ـ اجراييسازي اقدامات، هماهنگي و پيگيري ارتباطات بين دستگاهي براي گسترش فعاليتها و پايش و رصد اقدامات در حوزههاي تعريف شده در سند
۲ـ تهيه و تدوين برنامه عملياتي براي اجراييسازي اقدامات سند در هر سال
۳ـ هدايت و پيگيري تعاملات بين بخشهاي دولتي و خصوصي براي دستيابي به اهداف سند
۴ـ حمايت علمي، اطلاعاتي، تسهيل گري و معنوي از شرکتهاي دانشبنيان و طرحهاي داراي ظرفيت فناوري و تجاريسازي
۵ ـ حمايتهاي تشويقي از فعاليتهاي علمي و فناوري و اقتصاد دانشبنيان در حوزه سند، مبتني بر آييننامههاي مصوب در شوراي ستاد
۶ ـ بررسي تحولات داخلي و بينالمللي بخش به منظور دستيابي به اهداف سند و ارائه پيشنهاد اصلاحات لازم براي بازنگري و به روز رساني سند به ستاد راهبري اجراي نقشه جامع علمي کشور
۷ـ ارزيابي مستمر و نظارت بر حسن اجراي برنامههاي محولشده به دستگاهها و همچنين پايش شاخصها و ارائه گزارش سالانه به ستاد راهبري اجراي نقشه جامع علمي کشور
تبصره۱- اين گزارش شامل ميزان تحقق اهداف و مقادير شاخصهاي سند و همچنين فرآيند استخراج آنها خواهد بود.
تبصره۲- عناوين شاخصهاي لازم در چهار سرفصل پژوهش و فناوري، آموزش و سرمايه انساني، اقتصادي و زيرساختي توسط ستاد پيشنهاد و توسط ستاد راهبري اجراي نقشه جامع علمي کشور نهاييسازي ميشود.
تبصره۳- دولت موظف است بودجههاي مورد نياز ستاد را در قالب يک رديف مستقل در لوايح بودجه سنواتي و برنامههاي توسعه پنج ساله پيشبيني نمايد.
تبصره۴- ساختار تشکيلاتي و شرح وظايف دبيرخانه ستاد، در ستاد تهيه و به تصويب مراجع ذيصلاح قانوني خواهد رسيد.
تبصره۵- نهادها و دستگاههاي مرتبط با حوزه سند، ملزم به همکاري با ستاد ميباشند.
تبصره ۶- ستاد راهبري اجراي نقشه جامع علمي کشور در صورت نياز به اصلاح ساختارها و ساز و کارهاي نهادهاي ذيربط، از طريق مراجع ذيصلاح گردش کار لازم را انجام خواهد داد.
ماده۱۱ـ اين سند مشتمل بر يازده ماده و ده تبصره در جلسه ۷۳۷ مورخ ۲۳/۷/۱۳۹۲ شوراي عالي انقلاب فرهنگي به تصويب رسيد و از تاريخ تصويب لازمالاجراست و کليه مصوبات و سياستهاي مغاير با آن، لغو و بلا اثر خواهد بود.
رئيسجمهور و رئيس شوراي عالي انقلاب فرهنگي ـ حسن روحاني
به نقل از روزنامه رسمي شماره 20044 مورخ 04/10/1392