ماده۱ـ در اين آييننامه، اصطلاحات زير در معاني مشروح مربوط به کار ميروند:
الف ـ قانون: قانون خدمت وظيفه عمومي ـ مصوب ۱۳۶۳ـ و کليه الحاقات و اصلاحات بعدي آن.
ب ـ سازمان: سازمان وظيفه عمومي نيروي انتظامي جمهوري اسلامي ايران و ردههاي همنام در استانها.
پ ـ وزارت علوم: وزارت علوم، تحقيقات و فنآوري.
ت ـ وزارت بهداشت: وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکي.
ث ـ دانشگاهها: کليه دانشگاهها، مراکز و مؤسسات آموزش عالي دولتي يا غيردولتي داخلي و خارجي مورد تأييد وزارتخانههاي علوم، بهداشت و آموزش و پرورش.
ج ـ مراکز: مرکز مديريت حوزههاي علميه يا نمايندگان رسمي آن در استانها.
چ- دانشآموز: کسي که طبق ضوابط و مقررات وزارت آموزش و پرورش، در يکي از مدارس روزانه، بزرگسالان يا آموزش از راه دور به تحصيل اشتغال دارد.
ح- دانشجو: کسي که طبق ضوابط و مقررات وزارتخانههاي علوم و بهداشت، در يکي از دانشگاهها به تحصيل اشتغال دارد.
خ ـ طلبه: کسي که طبق ضوابط شوراي عالي حوزههاي علميه، در يکي از حوزههاي علميه يا مدارس علوم ديني به تحصيل اشتغال دارد.
تبصره– ساير عبارات و اصطلاحات به کار رفته در اين آييننامه، مبتني بر معاني و تعاريف به کارگرفته شده در قانون و آييننامه اجرايي آن ميباشد.
ماده۲ـ مشمولان داراي مدرک ديپلم و پيشدانشگاهي و مشمولان فارغالتحصيل مقاطع دانشگاهي يا معادل آن در حوزههاي علميه، چنانچه در مهلت يک سال پس از فراغت از تحصيل در هر مقطع، براساس مقررات وزارتخانههاي علوم و بهداشت، در يکي از دانشگاهها پذيرفته شوند، تا زماني که وفق مواد (۳۳) و (۳۵) قانون به تحصيل اشتغال دارند، ميتوانند از معافيت تحصيلي استفاده نمايند.
تبصره۱ـ منظور از يک سال پس از فراغت در اين ماده، براي مشمولان فارغالتحصيل خرداد ماه و تيرماه، يک سال تحصيلي پس از فراغت است که از مهرماه شروع و تا پايان شهريور سال بعد ادامه مييابد.
تبصره۲ـ دارندگان برگه آماده به خدمت بدون غيبت که مهلت اعزام آنها سپري نشده باشد، ميتوانند براي تحصيل در مقطع بالاتر از معافيت تحصيلي استفاده نمايند.
ماده۳ـ دانشجوياني که دانشگاه محل تحصيل آنها منحل شود، به شرطي که غايب شناخته نشوند، در صورت پذيرش در ساير دانشگاهها (براساس مقررات وزارتخانههاي علوم و بهداشت)، مدت تحصيل انجام شده، جزو سنوات مجاز معافيت تحصيلي آنها محسوب نخواهد شد.
ماده۴ـ انتقال يا تغيير رشته دانشجو در مواردي که نياز به انصراف و آزمون مجدد نميباشد، در صورتي مشمول معافيت تحصيلي خواهد بود که از حداکثر سنوات مجاز تحصيلي تجاوز ننمايد.
ماده۵ ـ معافيت تحصيلي دانشآموزان، دانشجويان و طلابي که اخراج ميشوند يا از تحصيل انصراف داده يا ترک تحصيل مينمايند، چنانچه ظرف يک سال از تاريخ اخراج، انصراف يا ترک تحصيل، در همان رشته و مقطع بازگشت به تحصيل نمايند، حسب مورد با درخواست مدرسه، دانشگاه يا مرکز مربوط و تصويب کميسيون موارد خاص مناطق و نواحي آموزش و پرورش در خصوص دانشآموزان، کميسيون موارد خاص مرکزي يا استاني مربوط در خصوص دانشجويان و کميسيون موارد خاص مرکز مديريت حوزههاي علميه در خصوص طلاب، مشروط به رعايت سقف سنوات تحصيلي موضوع مواد (۳۲) و (۳۳) قانون استمرار مييابد.
تبصره ـ دانشآموزان، دانشجويان و طلاب اخراجي، در صورت عدم بازگشت به تحصيل، امکان استفاده از معافيت تحصيلي را ندارند.
ماده۶ ـ معافيت تحصيلي براي مشمولان در مقطع تحصيلي متوسطه، هر يک از مقاطع دانشگاهي و حوزههاي علميه داخل يا خارج کشور، فقط يک بار صادر ميشود.
تبصره ـ صدور معافيت تحصيلي براي ادامه تحصيل در مقطع کارشناسي و بالاتر پيوسته، در مورد فارغالتحصيلان کارداني رشتههايي که با تأييد وزارتخانههاي علوم يا بهداشت، مقطع ناپيوسته بالاتر ندارد، بلامانع است.
ماده۷ـ معافيت تحصيلي دانشجويان انصرافي، در صورتي که تا يک سال پس از تاريخ انصراف، در مقطع يا رشته يا دانشگاه جديد يا يک حوزه علميه پذيرفته شوند، در طول مدت تحصيل در مقاطع دانشگاهي (از ديپلم تا دکتراي تخصصي) مشروط به اينکه انصراف، در مدت سنوات مجاز موضوع تبصره (۱) ماده (۳۳) قانون صورت گرفته باشد، فقط يک بار قابل تمديد است که در اين صورت، مدت تحصيل قبلي جزو سنوات تحصيلي جديد محسوب نخواهد شد.
تبصره۱ـ دانشجويان انصرافي که با يک مقطع تحصيلي پآيينتر فارغالتحصيل ميشوند در شمول اين ماده قرار ندارند و ادامه تحصيل آنان در مقطع بالاتر به شرط رعايت سقف مجاز سنوات تحصيل موضوع اين ماده در مقطع قبلي، از نظر معافيت تحصيلي بلامانع است.
تبصره۲ـ در صورت اعزام شدن افراد موضوع اين ماده به خدمت، ترخيص آنان با رعايت تبصره (۲) ماده (۳۵) قانون بلامانع است.
ماده۸ ـ در اجراي تبصره (۲) ماده (۳۵) قانون، ترخيص کارکنان وظيفه بدون غيبت اوليه در حين خدمت که بيش از يک سال از تاريخ فراغت آنان از مقطع قبلي سپري شده باشد نيز جهت ادامه تحصيل در مقاطع کارشناسي و بالاتر به جز در زمانهاي اضطراري و جنگ بلامانع است.
ماده۹ـ مشمولاني که مطابق قانون براي تحصيل در حوزههاي علميه پذيرفته ميشوند، تا زماني که در چارچوب مفاد ماده (۳۲) قانون و تبصره آن به تحصيل اشتغال دارند، مشروط به نداشتن غيبت ميتوانند از معافيت تحصيلي استفاده نمايند. اجراي اين ماده توسط سازمان، طبق تدابير ابلاغي ستاد کل نيروهاي مسلح ميباشد.
ماده۱۰ـ ادارات آموزش و پرورش موظفند اسامي دانشآموزاني را که به سن مشموليت (هجده سال تمام براساس ماه تولد) ميرسند و طبق قانون و اين آييننامه به تحصيل اشتغال دارند، به ترتيبي که سازمان اعلام مينمايد براي صدور معافيت تحصيلي به سازمان اعلام نمايند.
تبصره ـ عدم حضور غيرموجه سه ماه متوالي و بيشتر دانشآموزان در واحد آموزشي مربوط، از نظر معافيت تحصيلي، ترک تحصيل تلقي خواهد شد.
ماده۱۱ـ دانشگاهها موظفند اسامي دانشجوياني را که مورد پذيرش قرار دادهاند، براساس ضوابطي که سازمان مشخص مينمايد، جهت صدور معافيت تحصيلي اعلام نمايند.
تبصره۱ـ مدت اعتبار معافيت تحصيلي صادر شده، تا يک سال پس از تاريخ فراغت از تحصيل در هر مقطع است.
تبصره۲ـ در صورت وجود شرايط ادامه تحصيل در مدت اضافه موضوع تبصره (۲) ماده (۳۳) قانون، دانشگاهها موظفند مدت اضافه شده را ظرف سه ماه از پايان مدت مجاز موضوع تبصره (۱) ماده يادشده به سازمان اعلام نمايند.
ماده۱۲ـ صدور معافيت تحصيلي براي طلاب منوط به ارائه گواهي اشتغال به تحصيل آنان از طريق مرکز مربوط و براساس ضوابطي است که از سوي سازمان تعيين ميشود و مدت اعتبار آن، تا يک سال پس از تاريخ فراغت از تحصيل در هر دوره موضوع تبصره ماده (۳۲) قانون است.
ماده۱۳ـ معافيت تحصيلي طلاب، دانشآموزان و دانشجويان، حسب مورد تا پايان مهلتهاي مقرر در مواد (۳۲) و (۳۳) قانون است و افراد يادشده موظفند حتي در صورتي که فارغالتحصيل نشده باشند، ظرف يک سال از تاريخ يادشده خود را جهت رسيدگي به وضعيت مشموليت معرفي نمايند و فارغالتحصيل شدن در مهلت يک ساله مذکور، مجوزي براي صدور معافيت تحصيلي در مقطع بالاتر نخواهد بود.
ماده۱۴ـ در صورتي که طلبهاي بيش از شش ماه متوالي در يک سال تحصيلي به طور غيرموجه در محل تحصيل حاضر نشده و ترک تحصيل نمايد يا از تحصيل انصراف داده و يا اخراج شود، مرکز مربوط موظف است مراتب را ظرف سه ماه براي لغو معافيت تحصيلي به وي و سازمان اعلام نمايد.
تبصره۱ـ تشخيص غيرموجه بودن عدم حضور، با مرکز است.
تبصره۲ـ طلاب موضوع اين ماده موظفند از تاريخ ترک تحصيل، انصراف يا اخراج، ظرف يک سال خود را جهت رسيدگي به وضع مشموليت، به سازمان يا مراکزي که از سوي سازمان تعيين ميشود، معرفي نمايند.
تبصره۳ـ با طلاب موضوع اين ماده که با استفاده از معافيت تحصيلي حوزوي، همزمان در دانشگاه نيز مشغول تحصيل بودهاند، براساس ساير مقررات اين آييننامه رفتار ميشود.
ماده۱۵ـ مقامات مسؤول در ادارات آموزش و پرورش، دانشگاهها و مراکز موظفند بر پيوستگي تحصيلي دانشآموزان، دانشجويان و طلاب مشمول در مدت مجاز تحصيل، نظارت کنند و در صورت فراغت يا ترک تحصيل، انصراف و اخراج، صورت اسامي آنان را ظرف سه ماه، با ذکر مشخصات کامل و نشاني و رشته و مقطع تحصيلي، به طور انفرادي و براساس ضوابطي که سازمان مشخص مينمايد، اعلام نمايند.
تبصره۱ـ متخلفان از اجراي اين ماده در ادارات آموزش و پرورش و دانشگاهها، توسط سازمان به دستگاه مربوط جهت اعمال تنبيههاي موضوع تبصره (۳) ماده (۳۴) قانون معرفي ميگردند.
تبصره۲ـ متخلفان از اجراي اين ماده در مراکز، توسط سازمان به مرکز مربوط جهت اعمال تنبيههاي مشابه تنبيههاي موضوع تبصره (۳) ماده (۳۴) قانون براساس مصوبات شوراي عالي حوزههاي علميه، معرفي ميگردند.
ماده۱۶ـ مشمولاني که با داشتن شرايط معافيت تحصيلي در خارج از کشور تحصيل ميکنند، موظفند ظرف يک سال از فراغت از تحصيل، اخراج، انصراف يا ترک تحصيل، خود را براي رسيدگي به وضع مشموليت به نمايندگي جمهوري اسلامي ايران در خارج از کشور يا مراکز تعيين شده از سوي سازمان در داخل کشور معرفي نمايند.
ماده۱۷ـ دانشآموزاني که با استفاده از معافيت تحصيلي در خارج به تحصيل اشتغال دارند، چنانچه در حين تحصيل به کشور مراجعت نمايند و ظرف سه ماه به محل تحصيل خود برنگردند، معافيت تحصيليشان لغو خواهد شد.
تبصره ـ چنانچه دانشآموزي براي بازگشت به محل تحصيل به مدت بيشتري نياز داشته باشد، بر حسب پيشنهاد وزارت آموزش و پرورش و موافقت سازمان اين مدت حداکثر تا سه ماه ديگر قابل تمديد خواهد بود.
ماده۱۸ـ مشمولان براي استفاده از معافيت تحصيلي خارج از کشور بايد تضمينهاي لازم را قبل از خروج از کشور، به سازمان بسپارند و متعهد شوند در مهلتهاي مقرر مربوط، به کشور مراجعت نمايند و شرط سازمان مبني بر ضبط تضمين به نفع دولت، در صورت عدم مراجعت به موقع را بپذيرند.
ماده۱۹ـ مشمولاني که معافيت تحصيلي خارج از کشور اخذ مينمايند بايد ظرف شش ماه از تاريخ صدور معافيت، به تحصيل در خارج اشتغال يابند و عدم اشتغال به تحصيل تا پايان مدت يادشده، انصراف از تحصيل تلقي شده و معافيت تحصيلي آنان لغو ميگردد.
تبصره ـ چنانچه امکان خروج از کشور و اشتغال به تحصيل مشمولان موضوع اين ماده در مهلت تعيين شده به دلايل موجه فراهم نگردد، حسب مورد با تأييد وزارتخانههاي علوم يا بهداشت، اين مهلت تا شش ماه ديگر قابل تمديد است.
ماده۲۰ـ دانشجوياني که با استفاده از معافيت تحصيلي در خارج از کشور تحصيل ميکنند، چنانچه در حين تحصيل به کشور مراجعت نمايند و ظرف شش ماه به محل تحصيل خود برنگردند، از حيث معافيت تحصيلي در شمول احکام دانشجوي انصرافي موضوع قانون و اين آييننامه خواهند بود.
تبصره- چنانچه دانشجويي براي بازگشت به محل تحصيل به مدت بيشتري نياز داشته باشد، بر حسب پيشنهاد وزارتخانههاي علوم يا بهداشت و موافقت سازمان اين مدت با رعايت سقف مجاز تحصيل قابل تمديد خواهد بود.
ماده۲۱ـ مدت تحصيل دانشجويان خارج از لحاظ معافيت، همانند دانشجويان داخل کشور ميباشد و افزايش مدت آن براساس تبصره (۲) ماده (۳۳) قانون، حسب مورد با تأييد وزارتخانههاي علوم يا بهداشت خواهد بود.
ماده۲۲ـ انتقال معافيت تحصيلي دانشجويان شاغل به تحصيل در خارج از کشور به داخل، تا يک سال پس از قطع رابطه تحصيلي و با رعايت ضوابط و مقررات مورد عمل وزارتخانههاي علوم يا بهداشت و با رعايت مفاد ماده (۳۳) قانون بلامانع است لکن اين مدت جزو سنوات مجاز معافيت تحصيلي آنان لحاظ خواهد شد.
ماده۲۳ـ طلاب داراي مدرک کارشناسي و بالاتر يا حسب مقررات مربوط معادل آن در حوزه، ميتوانند در چارچوب ضوابط موضوع ماده (۳۶) قانون و ماده (۱۸) اين آييننامه، براي تحصيل به خارج از کشور مسافرت نمايند.
ماده۲۴ـ معافيت تحصيلي براي دانشجويان خارج از کشور حسب مورد با درخواست وزارتخانههاي علوم، بهداشت يا سازمان مرکزي دانشگاه آزاد اسلامي و توسط سازمان صادر ميگردد.
ماده۲۵ـ طلابي که براساس مقررات مربوط، در خارج از کشور مشغول به تحصيل حوزوي ميشوند، بايد مدارک اشتغال به تحصيل خود را به مرکز مديريت حوزههاي علميه ارسال نمايند تا در صورت تأييد، از طريق مرکز يادشده براي آنان درخواست معافيت تحصيلي شود.
ماده۲۶ـ مشمولاني که خارج از ضوابط قانون و اين آييننامه از کشور خارج شده باشند، نميتوانند از معافيت تحصيلي استفاده نمايند.
ماده۲۷ـ ايرانيان مقيم خارج از کشور و فرزندان مأمورين ثابت دولت جمهوري اسلامي ايران در خارج از کشور و همچنين کساني که قانوناً تحت کفالت يا ولايت قانوني آنها هستند، چنانچه ظرف يک سال پس از اخذ مدرک ديپلم يا پيشدانشگاهي در خارج از کشور، در يکي از دانشگاهها و مراکز آموزشعالي خارج مورد تأييد وزارتخانههاي علوم يا بهداشت پذيرفته شوند، با اعلام وزارتخانههاي يادشده، از معافيت تحصيلي براي ادامه تحصيل در مقاطع بالاتر با رعايت مفاد ماده (۳۳) قانون برخوردار خواهند شد.
تبصره۱ـ چنانچه فرزندان مأمورين ثابت دولت، در سن مشموليت و قبل از اخذ مدرک ديپلم يا پيشدانشگاهي به تبع مأموريت والدين خود از کشور خارج و در مدارس ايراني يا خارجي مورد تأييد وزارت آموزش و پرورش به تحصيل اشتغال يابند، با رعايت مفاد ماده (۳۳) قانون ميتوانند از معافيت تحصيلي استفاده نمايند.
تبصره۲ـ مقيم بودن در خارج از کشور، توسط نمايندگي سياسي يا کنسولي دولت جمهوري اسلامي ايران در کشور محل اقامت و براساس ضوابط مربوط، احراز و از طريق وزارت امور خارجه به سازمان اعلام ميگردد.
ماده۲۸ـ فرزندان مأموران ثابت دولت در خارج از کشور و همچنين کساني که قانوناً تحت کفالت و يا ولايت قانوني آنها قرار دارند، چنانچه در سن مشموليت و پس از اخذ ديپلم يا بالاتر به تبع مأموريت والدين و با تأييد وزارت امور خارجه از کشور خارج و ظرف يک سال پس از خروج از کشور، در يکي از دانشگاههاي مورد تأييد وزارتخانههاي علوم يا بهداشت در کشور محل مأموريت والدين به تحصيل اشتغال يابند، ميتوانند از معافيت تحصيلي خارج از کشور با رعايت مفاد ماده (۳۳) قانون استفاده نمايند.
ماده۲۹ـ براي کارکنان وظيفه غايب و همچنين مشمولان غايب، در صورتي که عذرشان مطابق تبصره (۳) ماده (۵۸) قانون موجه نباشد، معافيت تحصيلي صادر نميگردد.
معاون اول رئيسجمهور ـ اسحاق جهانگيري
به نقل از روزنامه رسمي شماره 20025 مورخ 11/9/92