نظريه شماره۱۵۸۹/۹۲/۷ تاريخ ۱۹/۸/۱۳۹۲
سؤال
چنانچه افراد کمتر از ۱۸ سال تمام در دادگاه محکوم به پرداخت ديه يا رد مال ناشي از جرايم مانند سرقت يا کلاهبرداري شوند با توجه به اينکه اين اشخاص داراي اهليت استيفاء نبوده و حق تصرف در اموال خود را ندارند چنانچه محکومٌ‌له به جهت عدم پرداخت ديه يا عدم رد مال به استناد مواد ۶۹۶ قانون مجازات اسلامي يا ماده ۲ قانون نحوه اجراي محکوميتهاي مالي تقاضاي بازداشت آنها را تا پرداخت دين يا اثبات اعسار از دادگاه صادرکننده حکم بنمايد آيا فرض امتناع از پرداخت دين به شرح فوق در مورد آنها مصداق دارد يا خير؟ آيا قبل از پايان ۱۸ سالگي مي‌توان آنها را بازداشت نمود يا خير؟
نظريه اداره کل حقوقي قوه قضائيه
مستفاد از ماده ۱۴۶ قانون مجازات اسلامي ۱۳۹۲ اين است که افراد پس از رسيدن به سن بلوغ، مسؤوليت کيفري دارند و سن بلوغ طبق ماده ۱۴۷ قانون مذکور در دختران و پسران به ترتيب ۹ و ۱۵ سال قمري است لذا اگر رأي دادگاه با احراز ارتکاب بزه از ناحيه فرد بالغ کمتر از ۱۸ سال، علاوه بر تعيين مجازات متضمن محکوميت مالي نيز باشد چون اجراي آن با مداخله مشاراليه در اموال و حقوق مالي وي ملازمه دارد و چون طبق رأي شماره ۳۰/۳/۱۰/۱۳۶۴ هيأت عمومي ديوانعالي کشور و نيز تبصره ۲ ماده ۱۲۱۰ قانون مدني، رسيدن به سن بلوغ کافي براي دخل و تصرف در اموال نبوده بلکه رشد وي بايد در محکمه احراز گردد لذا در فرض سؤال چنانچه رشد محکومٌ‌عليه کمتر از ۱۸ سال در دادگاه صالح احراز نشده باشد چون بر وي «ممتنع» صدق نمي‌کند نمي‌توان مقررات ماده۲ قانون نحوه اجراي محکوميتهاي مالي يا مـاده ۶۹۶ قانون مجـازات اسلامي ۱۳۷۵ را در مورد وي اعمال نمود.
ادله اثبات دعوا
