قوانين و مقررات عمومي
شماره 82586
مدير عامل محترم روزنامه رسمي کشور
به پيوست يک فقره آيين نامه ايمني در عمليات انتقال نيروي برق (به انضمام لوح فشرده) مصوب موضوع ماده 85 قانون کار براي درج در آن روزنامه ارسال ميگردد، دستور فرماييد پس از درج يک نوبت، نسبت به ارسال يک نسخه از روزنامه حاوي آيين نامه چاپ شده به دفتر روابط عمومي اقدام نمايند.
وزير تعاون، کار و رفاه اجتماعي- اسد ا.. عباسي
هدف:
هدف از تدوين اين آيين نامه، ايمن سازي محيط کار در حين تعمير، نگهداري، توسعه، بازسازي، بهينه سازي و بهره برداري از خطوط و تأسيسات انتقال نيروي برق و به منظور جلوگيري از بروز حوادث ناشي از کار. در نهايت صيانت از نيروي انساني و منابع مادي کشور ميباشد.
دامنه شمول:
اين آيين نامه به استناد مواد 85 و 86 قانون کار جمهوري اسسلامي ايران تدوين گرديده و جهت انجام عمليات بهره برداري، تعميرات و نگهداري خطوط و تأسيسات انتقال نيروي برق براي کليه اشخاص مرتبط با اجراي عمليات مزبور لازم الاجرا ميباشد.
فصل اول- تعاريف و اصطلاحات
حادثه:
واقعه برنامهريزي نشده و بعضياً صدمه آفرين يا خسارت رسان که انجام، پيشرفت يا ادامه طبيعي يک فعاليت يا کار را مختل ميسازد و همواره در اثر يک عمل يا کار نا ايمن يا شرايط نا ايمن و يا ترکيبي از آن دو به وقوع ميپيوندد.
حادثه ناشي از کار:
حادثه اي است که در حين انجاک وظيفه و به سبب آن براي شاغلين اتفاق ميافتد، مقصود از حين انجام وظيفه اوقاتي است که شاغل در کارگاه يا مؤسسات وابسته يا ساختمانها و محوطه آن مشغول کار باشد و يا به دستور کارفرما در خارج از محوطه کارگاه عهده دار انجام مأموريتي باشد. اوقات مراجعه به درمانگاه يا بيمارستان و يا براي معالجات درماني و توانبخشي و اوقات رفت و برگشت شاغل از منزل به کارگاه جزء اوقات انجام وظيفه محسوب ميگردد، مشروط بر اينکه حادثه در زمان عادي رفت و برگشت به کارگاه اتفاق افتاده باشد، حوادثي که براي شاغلين حين اقدام براي نجات ساير شاغلين و مساعدت به آنان اتفاق ميافتد، حادثه ناشي از کار محسوب ميگردد.
درخواست کننده:
فردي است واجد صلاحيت که ميتواند براي خود يا مجري انجام کار از مسؤول بهره برداري درخواست صدور ضمانت نامه و کارتهاي حفاظتي نموده و بايد کتباً از طرف يکي از مديران شرکت برق منطقه اي مربوطه، معرفي شده باشد.
مجري انجام کار:
شخصي است که مسؤوليت اجراي کار به عهده او واگذار ميگردد و لازم است داراي شرايط زير باشد:
الف- آموزشهاي لازم ايمني مراجع ذيصلاح را با موفقيت گذرنده باشد.
ب- مهارتهاي فني، اجراي انجام کار وي مورد تأييد مسؤولين مربوطه قرار گرفته و مسؤوليت ايمني افراد تحت سرپرستي را عهده دار باشد.
ج- از طرف درخواست کننده صدور ضمانت نامه، به عنوان انجام دهنده کار معرفي گردد.
پست يا ايستگاه برق:
محلي است با مجموعه اي از تأسيسات و تجهيزان برقي از قلبيل: ترانسفورماتورها، کليدها، سکسيونرها، وسايل اندازهگيري، خطوط ورود و خروج، راکتور و کاپاسيتور وپيهاي مختلف که براي انتقال و توزيع نيروي برق از آن استفاده ميشود.
بي: (BAY)
مجموعه تجهيزاتي در پست که ميتواند شامل: بريکر، بخشي از باسپار، سکسيونر، راکتور، کاپاسيتور، برقگير و غيره باشد که با آرايش خاصي براي تجهيز قسمتي از مدار شبکه مورد استفاده قرار ميگيرد.
کليد قدرت:
منظور همان بريکر، دژنگتور يا کليد قابل قطع زير بار ميباشد.
سکسيونر:
کليدي است غير قابل قطع زير بار در شبکه انتقال که در جريان عملکرد قطع و وصل مدار، کنتاکتهاي آن قابل رؤيت باشد.
سکسيونر ارت:
سکسيونري است که با استفاده از آن، عمليات بدون انرژي کردن صورت ميگيرد.
اتصال زمين:
ارتباط الکتريکي به منظور هم پتانسيل نمودن خط يا تجهيزات زمين را اتصال زمين مينامند.
تجهيزات اتصال به زمين:
تجهيزاتي است که پس از قطع برق دستگاه يا خط، انرژي باقيمانده در مدار را به زمين منتقل مينمايد.
اپراتور:
به فردي اطلاق ميگردد که مسؤول کنترل و بهره برداري از پست و خطوطي ميباشد که در اختيار او گذارده شده است، ضوابط و شرايط انتخاب و شرح وظايف اپراتور را شرکت برق منطقه اي ذيربط تعيين مينمايد.
اپراتور سيار:
اپراتوري است که جهت انجام مانور در پستهاي فاقد اپراتور فعاليت مينمايد.
مانور:
هرگونه عمليات قطع و وصل تجهيزات شبکه، براي بر قدار کردن، بي برق کردن و جابجايي بار الکتريکي را مانور ميگويند.
ترانسفورماتور:
مبدلي است که در پست يا ايستگاه برق نصب ميشود و جهت افزايش يا کاهش ولتاژ يک مدار الکتريکي بکار ميرود.
ولتاژ:
اختلاف پتانسيل الکتريکي بين دو نقطه از يک مدار را گويند.
برق دار کردن:
تحت ولتاژ قرار دادن تجهيزات الکتريکي را، برق دار کردن مينامند.
شبکه:
عبارت از يک سري پستها، خطوط، کابلها و ساير تجهيزات الکتريکي است که به منظور انتقال انرژي توليدي از نيروگاهها به مصرف کننده نهايي متصل شده اند.
شبکه انتقال:
به مجموعه اي از تجهيزات و تأسيسات در حال بهره برداري شامل خطوط هوايي، کابلهاي زميني و پستها در سطوح ولتاژ مختلف که در محدوده مرز فيزيکي معين شده با شبکههاي توزيع يا توليد نيروي برق ميباشد، اطلاق ميگردد.
خطوط انتقال نيرو:
خطوطي است که مدار الکتريکي پستهاي مرتبط را به هم وصل ميکند. اين خطوط ميتواند به صورت تک مداره، دومداره و يا چند مداره باشد.
خط گرم:
خطي است که براي انجام کار بر روي آن هيچگونه عمليات جداسازي و بدون انرژي کردن صورت نپذيرفته و برق دار تلقي ميگردد.
آزمايش:
فرآيندي است به منظور حصول اطمينان از عملکرد صحيح تجهيزات يا خط که اين فرآيند باعث تغيير در شرايط اصلي نقاط تضمين (جداسازي و بي انرژي کردن) ميگردد.
آزمايش مجاز:
به آزمايشهاي مشخصي اطلاق ميگردد که در فرم اجازه کار و آزمايش صادر شده، و مورد ثبت و تصويب مقامات مسؤول قرار گرفته باشد. مجري انجام کار مجاز به انجام آزمايشهاي ديگري غير از آنچه در فرم ثبت شده است، نمي باشد.
کار مجاز:
کاري است کاملاً مشخص که انجام آن بر روي دستگاهها، تجهيزات و خطوطي که در فرم درخواست صدور ضمانتنامه ثبت شده و مورد تصويب قرار گرفته است، صورت ميگيرد مجري انجام کار به هيچ عنوان مجاز به انجام کار ديگري غير از آنچه که در فرم ثبت شده است، نمي باشد.
دستگاه مجاز:
به دستگاهها، خطوط، مدارات و تجهيزات کاملاً مشخصي اطلاق ميگردد که انجام کار بر روي آنها در فرم درخواست صدور ضمانتنامه ثبت و مورد تصويب قرار گرفته باشد.
نقطه تضمين:
منظور نقطه جداسازي و بدون انرژي کننده است که کنتاکتهاي آن قابل رؤيت بوده و برحسب نياز در حالت قطع يا وصل، قفل يا از کار انداخته شده، به طوري که تغيير وضعيت آن تا زمان ابطال مجوزهاي صادر شده، ممکن نباشد.
مرکز کنترل (ديسپاچينگ):
مرکزي است که وظيفه راهبري و پايش شبکه برق تحت پوشش خود را به عهده دارد و انجام هرگونه عمليات در شبکه با هماهنگي اين مرکز صورت ميپذيرد.
کد:
منظور از کد، همان کد ديسپاچينگي يا کد شناسايي تجهيز ميباشد.
فرم ضمانت نامه:
مجوزي است که دارنده ضمانت نامه (مجري انجام کار) از زمان معتبر شدن (تکميل، صدور و تصويب) تا پايان عمليات کار لغو، ميتواند به استناد آن کار مجاز را انجام دهد.
انواع فرمهاي ضمانت نامه (حفاظتي):
برحسب نوع و محل کار، فرمهاي ضمانت نامه مختلفي مانند فرم اجازه کار، فرم اجازه کار و آزمايش، فرم تضمين نامه ايستگاه مورد استفاده قرار ميگيرد.
ضمانت نامه باطل شده:
ضمانتنامهاي است که توسط دارنده ضمانتنامه لغو گرديده و لغو آن نيز مورد قبول صادرکننده ضمانت نامه قرار گرفته است.
صادرکننده فرمهاي ضمانت نامه:
اپراتور وقت ايستگاه يا اپراتور سيار ميباشد.
بررسي کننده فرمهاي ضمانت:
اپراتور وقت ايستگاه يا اپراتور سيار ميباشد.
تضمين کننده فرمهاي ضمانت نامه:
اپراتور وقت ايستگاه يا اپراتور سيار ميباشد.
تکميل کننده فرمهاي ضمانت نامه:
اپراتور شيفت وقت ميباشد.
دريافت کننده فرم درخواست فرم صدور ضمانت نامه:
مسؤول بهره برداري (مدير/ رئيس اداره بهره برداري) ذيربط ميباشد.
تصويب کننده خروج دستگاه وياخط ازمدار:
مرکز کنترل (ديسپاچينگ مربوطه) ميباشد.
تصويب کننده نهايي خروج دستگاه و يا خط از مدار:
اپراتور وقت ايستگاه يا اپراتور سيار ميباشد.
فصل دوم مقررات عمومي
ماده 1- كليه افرادي كه به هر دليل و عنوان، جهت فعاليت به پست برق مراجعه مينمايند، موظفند قبل از هرگونه اقدام مستقيماً به اطاق فرمان رفته و به اپراتور وقت پست مراجعه کنند.
ماده 2 –براي ايجاد محيط ايمن كار، ميبايست عمليات زير صورت پذيرد:
الف- انجام عمليات جداسازي دستگاهها، مدارات و خطوط
ب- انجام عمليات بدون انرژي كردن دستگاهها، مدارات و خطوط از منابع انرژي
ح- اتصال زمين
د- صدور فرمهاي ضمانت نامه
ج- صدور كار تهاي حفاظتي و هشدار دهنده
ه- نصب قفلها و ضامنها و ديگر وسايل ايمني
و- نصب كارتهاي حفاظتي و هشداردهنده در محلهاي مورد نياز
ز- محصور كردن محيط كار (مشخص نمودن محيط کار مجاز با استفاده از لوازم استاندارد)
جداسازي
ماده 3- به منظور ايمن کردن محيط کار ميبايست قبل از شروع کار عمليات جداسازي انجام گيرد (مجزا کردن دستگاهها و يا خطوط، از کليه منابع انرژي را «جداسازي» مينامند)
تبصره- عمليات جداسازي شامل جداسازي از منابع انرژي الکتريکي و مکانيکي ميباشد و جداسازي الکتريکي بايد قبل از جداسازي مکانيکي انجام شود.
ماده 4- عمليات جداسازي از منابع انرژي الکتريکي ميبايست طبق شرايط زير انجام شود:
الف- براي انجام عمليات جداسازي بايد از سكسيونر استفاده شود.
ب- براي انجام عمليات جداسازي، لازم است از سكسيونرهايي استفاده شود كه داراي کنتاكتهاي قابل رؤيت باشند تا با نگاه كردن به آنها وضعيت (باز و بسته بودن کنتاكت) آنها مشخص شود.
ج- در صورتي كه براي انجام عمليات جداسازي لازم است از سكسيونرهايي استفاده شود كه داراي كنتاكتهاي قابل رؤيت نباشند مانند پستهاي GIS ميبايد بعد از اتمام عمليات، جداسازي، هر سه فاز اين سکسيونرها با لوازم و ابزار ايمني مخصوص و متناسب با ولتاژ، آزمايش شوند تا از وضعيت باز يا بسته بودن کنتاکتها اطمينان حاصل شود.
د- تمام سكسيونرهايي که براي انجام عمليات جداسازي مورد استفاده قرار ميگيرند بايد در حالت باز قرار داده شوند و مكانيزم و يا محور عمل كننده آنها قفل گردد تا از وصل ناخواسته آنها به طور مكانيكي جلوگيري به عمل آيد. در صورتي كه اين سكسيونرها براي باز و بسته شدن به موتور الکتريکي مجهز باشند، علاوه بر عمليات ذكر شده بايد مدار كنترل موتور به طريقي از جمله: با خارج كردن فيوزهاي موتور، خارج كردن قسمتي از مكانيزم فرمان، برداشتن فيوز اصلي، قطع كليد برق موتور و ساير روشها ناقص شود، تا از وصل ناخواسته آنها به طور الكتريكي جلوگيري شود.
هـ- براي انجام عمليات جداسازي بايد تغذيه DC و AC تجهيزات و مدارات کنترلي نيز قطع گردد و تابلوهايي که فيوز اين تجهيزات در آنها قرار دارد، قفل شود.
و- در صورت عدم امکان اجراي تمام يا قسمتي از بند فوق، مراتب در قسمت تذکر به دارنده ضمانت نامه در فرمها و کارتهاي حفاظتي درج گردد.
ز- براي تجهيزاتي که امکان قفل ضامن ايمني و ساير وسايل حفاظتي مناسب وجود ندارد، ميبايست از کارتهاي حفاظتي و هشداردهنده متناسب با نوع ضمانت نامه استفاده شود.
ح- در پستهاي DCS که فرمان قطع بريکر از طريق سيستم رايانه اي امکان پذير ميباشد، اپراتور موظف است حالت وصل بريکر را در زماني که ارت حفاظت بر روي آن صادر شده است، در حالتي قرار دهد که امکان وصل مجدد آن از طريق رايانه
مقدور نباشد يا با اصلاح نرم افزار در اين مواقع، هشدار لازم از طريق نرم افزار به اپراتور داده شود.
ماده 5- عمليات جداسازي از منابع انرژي مکانيکي ميبايست طبق شرايط زير انجام شود:
الف- از آنجا که براي انجام عمليات جداسازي از منابع انرژي مكانيكي، از مهاركنندهها و مسدودكنندهها استفاده ميشود؛ بايد بازرسي دقيق از آنها به عمل آيد تا مهاركنندهها و يا مسدودكنندهها به طور کامل بسته شده باشند و در صورت نياز براي اطمينان ازبسته بودن آزمايش نيز بشوند.
ب- مهاركنندهها و يا مسدودكنندههايي كه براي انجام عمليات جداسازي مورد استفاده قرار ميگيرد، ميبايد بعد از اطمينان از بسته بودن كامل، محور عمل كننده آنها به وسيله قفل ايمني، ضامن ايمني و يا ساير وسايل حفاظتي مناسب قفل شوند تا از باز شدن
ناخواسته آنها به طور مكانيكي جلوگيري شود.
ج- در صورتي كه مهاركنندهها و يا مسدودكنندهها به موتور و يا ساير وسايل الكتريكي براي باز و بسته شدن مجهز باشند، ضروري است مدار كنترل الكتريكي آنها نيز به طريقي از جمله: با خارج كردن فيوزهاي برق، خارج كردن قسمتي از مكانيزم فرمان،
برداشتن فيوز اصلي، قطع برق موتور يا مدار فرمان و ساير روشها ناقص شود، تا از باز شدن ناخواسته آنها به طور الكتريكي جلوگيري شود.
د- بعد از اتمام عمليات، تمام كليدهاي مربوط به قفلهاي ايمني نصب شده، ضامنهاي ايمني قرار داده شده، مكانيزمهاي خارج شده «فيوزهاي برداشته شده و ساير ابزارها» که مربوط به نقاط جداسازي هستند، بايد در يک مجموعه کنار پرونده ضمانت نامه صادر شده قرار داده شود و در دسترس نيز نباشند.
بدون انرژي کردن
ماده6- عمليات بدون انرژي كردن از منابع انرژي الکتريکي که عبارت است از تخليه هر نوع انرژي «دستگاهها و يا خطوط» پس از انجام عمليات جداسازي از منابع انرژي بايد طبق شرايط ذيل از طريق کليد اتصال به زمين استاندارد انجام شود:
الف- از سكسيونرهايي استفاده شود كه داراي كنتاكتهاي قابل رؤيت باشند تا با نگاه كردن به آن، وضعيت باز و بسته بودن آنها مشخص شود.
ب- در صورتي كه براي انجام عمليات بدون انرژي کردن از سكسيونرهايي، استفاده شود كه فاقد كنتاكتهاي قابل رؤيت باشند مانند پستهاي GIS بايد بعد از انجام عمليات، هر سه فاز آنها بازرسي شود تا از وضعيت قطع بودن منابع برق اطمينان حاصل شود.
ج- مکانيزم عمل کننده يا محور عمل کننده سكسيونرهاي مورد استفاده در حالت بسته بودن بايد قفل شوند تا از باز شدن ناخواسته آنها بطور مكانيكي جلوگيري بعمل آيد.
در صورتي كه اين كليدها براي باز و بسته شدن مجهز به موتور و يا سولنوئيد باشند؛ علاوه بر آن ضروري است مدار كنترل آنها به طريقي ازجمله با برداشتن فيوز برق، ناقص كردن فرمان الكتريكي ناقص گردد تا از بازشدن ناخواسته آنها بطور الكتريكي جلوگيري بعمل آيد.
تبصره- در صورتي كه دستگاهها و يا خطوط فاقد كليد اتصال زمين استاندارد و ثابت باشند، بايد از اتصال زمينهاي موقت و سيار استاندارد به نحو صحيح استفاده شود.
ماده 7- عمليات بدون انرژي كردن از منابع برق مکانيکي ميبايست طبق شرايط زير انجام شود:
الف- از آنجا که براي انجام عمليات بدون انرژي كردن از منابع انرژي مکانيکي، از مسدودكنندهها استفاده ميشود، بايد بازرسي دقيق بعمل آيد تا مسدودكنندهها كاملاً باز باشند و عمل تخليه به طور كامل انجام شود.
ب- پس از حصول اطمينان از باز بودن و تخليه کامل مسدودكنندههايي كه براي انجام عمليات بدون انرژي كردن مکانيکي مورد استفاده قرار ميگيرند، ميبايست محور عمل كننده آنها بوسيله قفلها يا ضامنهاي ايمني و يا ساير وسايل حفاظتي مناسب، قفل شوند تا از بسته شدن ناخواسته آنها بطور مكانيكي جلوگيري بعمل آيد.
تبصره- در نقاط تضمين براي تجهيزاتي كه امكان نصب قفل و يا ضامن ايمني و ساير وسايل حفاظتي مناسب وجود ندارد، بايد از كارتهاي عمليات ممنوع متناسب با نوع ضمانت نامه استفاده شود.
ج- فشارگاز تا حد فشار جو تخليه شود.
د- فشار مايعات تا حد فشار جو تخليه شود.
هـ- فشار بخارات تا حد فشار جو تخليه شود.
و- مايعات خطرناك به نحو مناسب و ايمن تخليه شود.
ز- گازهاي خطرناك به نحو ايمن و كامل تخليه شود.
ح- هواي محيط به نحو مطلوب تهويه شود.
ط- قسمتهاي گرم طبق دستورالعملهاي موجود و دستورالعمل كارخانه سازنده تا حد قابل تحمل خنك شوند.
ي- تمام كليدهاي قفلهاي ايمني نصب شده و يا ضامنهاي ايمني و يا مكانيز مهاي خارج شده، فيوزهاي برداشته شده بايد در پرونده ضمانت نامه صادر شده كه در كشوي ميز صادركننده است، قرار داده شده و دور از دسترس نگهداري شود.
ماده 8- درصورتيكه مسدودكنندهها براي باز و بسته شدن مجهز به وسايل الكتريكي از قبيل موتور سولنوئيد و ساير باشند، علاوه بر عمليات مندرج در ماده ٧ بايد برق موتور آنها قطع و يا قسمتي از مكانيزم فرمان آنها از مدار فرمان الكتريكي خارج و يا فيوز برق برداشته شود تا با ايجاد نقص در مدار الكتريكي آن، از بسته شدن ناخواسته آنها بطور الكتريكي جلوگيري بعمل آيد.
ماده 9- به منظور ممانعت از انرژي دار شدن مجدد دستگاهها و يا خطوط انرژي دار، بايد علايم هشداردهنده اي که نشانگر مشغول به کار بودن افراد در مجاورت دستگاهها و خطوط انرژي داري که افراد با لوازم ايمني استاندارد، متناسب با ولتاژ مربوطه روي آنها مشغول کارند، نصب گردد.
ماده 10- جهت پايدار نگه داشتن تأمين برق و کاهش خسارتهاي احتمالي ناشي از انجام عمليات اشتباه، ميبايد حفاظت از دستگاهها وخطوط به عمل آيد.
ماده 11- به منظور پايدار نگه داشتن شرايط تضمين شده، لازم است از فر مها و كارتهاي حفاظتي استفاده شود و تا پايان كار و ابطال «فرمهاي ضمانت نامه» و كارتهاي حفاظتي و هشداردهنده» هيچ گونه تغييري در نقاط تضمين شده داده نشود.
ماده 12- تنها استفاده از يك نوع فرم و يا كارت حفاظتي براي انجام كار بر روي دستگاهها و خطوط كافي نيست و در شرايطي ممكن است حفاظت لازم را تأمين نكند و بر حسب ولتاژ دستگاه و نوع كاري كه بر روي آن انجام پذيرد، ميبايست كارتهاي حفاظتي و هشدار دهنده متناسب با كار و ولتاژ که شامل کارت احتياط، کارت حفاظت شخصي و کارت حفاظت دستگاه ميباشد، استفاده گردد.
کارت احتياط
ماده 13- کارت احتياط، کارتي است که براي صدور آن، عمليات جداسازي و بدون انرژي کردن (شامل الکتريکي، مکانيکي) انجام نميشود. در نتيجه هيچ گونه حفاظتي را تضمين نميکند فقط شرايطي ايجاد ميشود که در صورت بدون انرژي شدن دستگاهها و يا خطوط، از انرژي دار شدن مجدد آنها جلوگيري ميشود.