محمد مولودی*، بيژن حاجی عزيزی ، مهدی حمزه هويدا
چکيده
از يک منظر، ادلهی اثبات دعوا به دو گروه دلايل اقناعی و تحميلی تقسيم میشوند. دليل اقناعی، دليلی است که دادرس در پذيرش مفاد آن اختيار تام دارد و تنها در صورتی در اثبات ادعا مؤثر واقع میشود که قاضی به مفاد آن قانع شود و مدلول آن را باور نمايد. اما دليل تحميلی، صرفنظر از باور درونی دادرس در اثبات دعاوی مؤثر است. يعنی، حتی اگر دليل تحميلی موجب اقناع دادرس نيز نشود، باز هم قاضی مکلف است بر اساس آن رأی دهد.مفهوم تحميلی بودن ادله با موضوع «باور» و اقناع قاضی ارتباط پيدا میکند و باور نيز يکی از عناصر و ارکان تحقق شناخت است که مبانی تشکيل و چگونگی ايجاد آن را بايد در مباحث فلسفی مربوط به «نظريه شناخت» يا «معرفتشناسي» جست وجو نمود. مقالهی حاضر، با بهرهگيری از مبانی معرفتشناختی در خصوص مبنای باور، به نقد ماهيت و مفهوم تحميلی بودن ادله پرداخته و معتقد است که چنين مفهومی را به لحاظ اصل قرينهگرايی در معرفتشناسی نمیتوان مورد پذيرش و تأييد قرار داد.
واژههای كليدي: ادله تحميلی، باور، ارزيابی، اثبات دعوا، فصل خصومت