بسم الله الرحمن الرحیم
متن قانون جرایم رایانه ای و فهرست مصادیق محتوای مجرمانه
مصوب 5 خرداد 1388
بخش يكم ـ جرايم و مجازاتها
فصل يكم ـ جرايم عليه محرمانگي داده ها و سامانه هاي رايانه اي و مخابراتي
مبحث يكم ـ دسترسي غيرمجاز
ماده ۱- هركس به طور غيرمجاز به دادهها يا سامانههاي رايانهاي يا مخابراتي كه به وسيله تدابير امنيتي حفاظت شده است دسترسي يابد، به حبس از نود و يك روز تا يك سال يا جزاي نقدي از پنج ميليون(۵.۰۰۰.۰۰۰)ريال تا بيست ميليون(۲۰.۰۰۰.۰۰۰)ريال يا هر دو مجازات محكوم خواهد شد.
مبحث دوم ـ شنود غيرمجاز
ماده ۲- هركس به طور غيرمجاز محتواي در حال انتقال ارتباطات غيرعمومي در سامانههاي رايانهاي يا مخابراتي يا امواج الكترومغناطيسي يا نوري را شنود كند، به حبس از شش ماه تا دو سال يا جزاي نقدي از ده ميليون(۱۰.۰۰۰.۰۰۰)ريال تا چهل ميليون (۴۰.۰۰۰.۰۰۰)ريال يا هر دو مجازات محكوم خواهد شد.
مبحث سوم ـ جاسوسي رايانهاي
ماده ۳- هركس به طور غيرمجاز نسبت به دادههاي سري در حال انتقال يا ذخيره شده در سامانههاي رايانهاي يا مخابراتي يا حامل هاي داده مرتكب اعمال زير شود، به مجازات هاي مقرر محكوم خواهد شد:
الف) دسترسي به دادههاي مذكور يا تحصيل آنها يا شنود محتواي سري در حال انتقال، به حبس از يك تا سه سال يا جزاي نقدي از بيست ميليون (۲۰.۰۰۰.۰۰۰)ريال تا شصت ميليون (۶۰.۰۰۰.۰۰۰)ريال يا هر دو مجازات.
ب) در دسترس قرار دادن دادههاي مذكور براي اشخاص فاقد صلاحيت، به حبس از دو تا ده سال.
ج) افشاء يا در دسترس قرار دادن دادههاي مذكور براي دولت، سازمان، شركت يا گروه بيگانه يا عاملان آنها، به حبس از پنج تا پانزده سال.
تبصره ۱ـ دادههاي سري دادههايي است كه افشاي آنها به امنيت كشور يا منافع ملي لطمه ميزند.
تبصره ۲ـ آييننامه نحوه تعيين و تشخيص دادههاي سري و نحوه طبقهبندي و حفاظت آنها ظرف سه ماه از تاريخ تصويب اين قانون توسط وزارت اطلاعات با همكاري وزارتخانههاي دادگستري، كشور، ارتباطات و فناوري اطلاعات و دفاع و پشتيباني نيروهاي مسلح تهيه و به تصويب هيأت وزيران خواهد رسيد.
ماده ۴- هركس به قصد دسترسي به دادههاي سري موضوع ماده (۳) اين قانون، تدابير امنيتي سامانههاي رايانهاي يا مخابراتي را نقض كند، به حبس از شش ماه تا دو سال يا جزاي نقدي از ده ميليون(۱۰.۰۰۰.۰۰۰)ريال تا چهل ميليون (۴۰.۰۰۰.۰۰۰)ريال يا هر دو مجازات محكوم خواهد شد.
ماده ۵- چنانچه مأموران دولتي كه مسؤول حفظ دادههاي سري مقرر در ماده (۳) اين قانون يا سامانههاي مربوط هستند و به آنها آموزش لازم داده شده است يا داده ها يا سامانه هاي مذكور در اختيار آنها قرار گرفته است بر اثر بياحتياطي، بيمبالاتي يا عدم رعايت تدابير امنيتي موجب دسترسي اشخاص فاقد صلاحيت به دادهها، حامل هاي داده يا سامانههاي مذكور شوند، به حبس از نود و يك روز تا دو سال يا جزاي نقدي از پنج ميليون(۵.۰۰۰.۰۰۰)ريال تا چهل ميليون (۴۰.۰۰۰.۰۰۰)ريال يا هر دو مجازات و انفصال از خدمت از شش ماه تا دو سال محكوم خواهند شد.
فصل دوم ـ جرائم عليه صحت وتماميت داده ها و سامانه هاي رايانه اي و مخابراتي
مبحث يكم ـ جعل رايانهاي
ماده ۶- هركس به طور غيرمجاز مرتكب اعمال زير شود، جاعل محسوب و به حبس از يك تا پنج سال يا جزاي نقدي از بيست ميليون(۲۰.۰۰۰.۰۰۰)ريال تا يكصد ميليون (۱۰۰.۰۰۰.۰۰۰)ريال يا هر دو مجازات محكوم خواهد شد:
الف) تغيير يا ايجاد دادههاي قابل استناد يا ايجاد يا واردكردن متقلبانةداده به آنها،
ب) تغيير دادهها يا علائم موجود در كارتهاي حافظه يا قابل پردازش در سامانه هاي رايانهاي يا مخابراتي يا تراشهها يا ايجاد يا وارد كردن متقلبانة دادهها يا علائم به آنها.
ماده ۷- هركس با علم به مجعول بودن دادهها يا كارتها يا تراشهها از آنها استفاده كند، به مجازات مندرج در ماده فوق محكوم خواهد شد.
مبحث دوم ـ تخريب و اخلال در دادهها يا سامانههاي رايانهاي و مخابراتي
ماده ۸- هر كس به طور غيرمجاز دادههاي ديگري را از سامانههاي رايانهاي يا مخابراتي يا حامل هاي داده حذف يا تخريب يا مختل يا غيرقابل پردازش كند به حبس از شش ماه تا دو سال يا جزاي نقدي از ده ميليون (۱۰.۰۰۰.۰۰۰)ريال تا چهل ميليون (۴۰.۰۰۰.۰۰۰)ريال يا هر دو مجازات محكوم خواهد شد.
ماده ۹- هر كس به طور غيرمجاز با اعمالي از قبيل وارد كردن، انتقال دادن، پخش، حذف كردن، متوقف كردن، دستكاري يا تخريب دادهها يا امواج الكترومغناطيسي يا نوري، سامانههاي رايانهاي يا مخابراتي ديگري را از كار بيندازد يا كاركرد آنها را مختل كند، به حبس از شش ماه تا دو سال يا جزاي نقدي از ده ميليون(۱۰.۰۰۰.۰۰۰)ريال تا چهل ميليون (۴۰.۰۰۰.۰۰۰)ريال يا هر دو مجازات محكوم خواهد شد.
ماده ۱۰- هركس به طور غيرمجاز با اعمالي از قبيل مخفي كردن داده ها، تغيير گذرواژه يا رمزنگاري داده ها مانع دسترسي اشخاص مجاز به دادهها يا سامانههاي رايانهاي يا مخابراتي شود، به حبس از نود و يك روز تا يك سال يا جزاي نقدي از پنج ميليون (۵.۰۰۰.۰۰۰)ريال تا بيست ميليون (۲۰.۰۰۰.۰۰۰)ريال يا هردومجازات محكوم خواهدشد.
ماده ۱۱- هركس به قصد به خطر انداختن امنيت، آسايش و امنيت عمومي اعمال مذكور در مواد (۸)، (۹) و (۱۰) اين قانون را عليه سامانه هاي رايانه اي و مخابراتي كه براي ارائه خدمات ضروري عمومي به كار مي روند، از قبيل خدمات درماني، آب، برق، گاز، مخابرات، حمل و نقل و بانكداري مرتكب شود، به حبس از سه تا ده سال محكوم خواهد شد.
فصل سوم ـ سرقت و كلاهبرداري مرتبط با رايانه
ماده ۱۲- هركس به طور غيرمجاز دادههاي متعلق به ديگري را بربايد، چنانچه عين داده ها در اختيار صاحب آن باشد، به جزاي نقدي از يك ميليون (۱.۰۰۰.۰۰۰)ريال تا بيست ميليون (۲۰.۰۰۰.۰۰۰)ريال و در غير اين صورت به حبس از نود و يك روز تا يك سال يا جزاي نقدي از پنج ميليون (۵.۰۰۰.۰۰۰)ريال تا بيست ميليون (۲۰.۰۰۰.۰۰۰)ريال يا هر دو مجازات محكوم خواهد شد.
ماده ۱۳- هركس به طور غيرمجاز از سامانه هاي رايانه اي يا مخابراتي با ارتكاب اعمالي از قبيل وارد كردن، تغيير، محو، ايجاد يا متوقف كردن دادهها يا مختل كردن سامانه، وجه يا مال يا منفعت يا خدمات يا امتيازات مالي براي خود يا ديگري تحصيل كند علاوه بر رد مال به صاحب آن به حبس از يك تا پنج سال يا جزاي نقدي از بيست ميليون(۲۰.۰۰۰.۰۰۰)ريال تا يكصد ميليون (۱۰۰.۰۰۰.۰۰۰)ريال يا هر دو مجازات محكوم خواهد شد.
فصل چهارم ـ جرائم عليه عفت و اخلاق عمومي
ماده ۱۴- هركس به وسيله سامانههاي رايانهاي يا مخابراتي يا حامل هاي داده محتويات مستهجن را منتشر، توزيع يا معامله كند يا به قصد تجارت يا افساد توليد يا ذخيره يا نگهداري كند، به حبس از نود و يك روز تا دو سال يا جزاي نقدي از پنج ميليون (۵.۰۰۰.۰۰۰)ريال تا چهل ميليون (۴۰.۰۰۰.۰۰۰)ريال يا هر دو مجازات محكوم خواهد شد.
تبصره ۱- ارتكاب اعمال فوق درخصوص محتويات مبتذل موجب محكوميت به حداقل يكي از مجازاتهاي فوق مي شود.
محتويات و آثار مبتذل به آثاري اطلاق مي گردد كه داراي صحنه ها و صور قبيحه باشد.
تبصره ۲- هرگاه محتويات مستهجن به كمتر از ده نفر ارسال شود، مرتكب به يك ميليون (۱.۰۰۰.۰۰۰)ريال تا پنج ميليون (۵.۰۰۰.۰۰۰)ريال جزاي نقدي محكوم خواهد شد.
تبصره ۳ـ چنانچه مرتكب اعمال مذكور در اين ماده را حرفة خود قرار داده باشد يا به طور سازمان يافته مرتكب شود چنانچه مفسد في الارض شناخته نشود، به حداكثر هر دو مجازات مقرر در اين ماده محكوم خواهد شد.
تبصره ۴ـ محتويات مستهجن به تصوير، صوت يا متن واقعي يا غيرواقعي يا متني اطلاق ميشود كه بيانگر برهنگي كامل زن يا مرد يا اندام تناسلي يا آميزش يا عمل جنسي انسان است.
ماده ۱۵- هركس از طريق سامانههاي رايانهاي يا مخابراتي يا حاملهاي داده مرتكب اعمال زير شود، به ترتيب زير مجازات خواهد شد:
الف) چنانچه به منظور دستيابي افراد به محتويات مستهجن، آنها را تحريك، ترغيب، تهديد يا تطميع كند يا فريب دهد يا شيوه دستيابي به آنها را تسهيل نموده يا آموزش دهد، به حبس از نود و يك روز تا يك سال يا جزاي نقدي از پنج ميليون (۵.۰۰۰.۰۰۰)ريال تا بيست ميليون (۲۰.۰۰۰.۰۰۰)ريال يا هردومجازات محكوم خواهدشد.
ارتكاب اين اعمال در خصوص محتويات مبتذل موجب جزاي نقدي از دوميليون(۲.۰۰۰.۰۰۰)ريال تا پنج ميليون (۵.۰۰۰.۰۰۰)ريال است
ب) چنانچه افراد را به ارتكاب جرائم منافي عفت يا استعمال مواد مخدر يا روانگردان يا خودكشي يا انحرافات جنسي يا اعمال خشونتآميز تحريك يا ترغيب يا تهديد يا دعوت كرده يا فريب دهد يا شيوه ارتكاب يا استعمال آنها را تسهيل كند يا آموزش دهد، به حبس از نود و يك روز تا يك سال يا جزاي نقدي از پنج ميليون (۵.۰۰۰.۰۰۰)ريال تا بيست ميليون (۲۰.۰۰۰.۰۰۰)ريال يا هر دو مجازات محكوم مي شود.
تبصره ـ مفاد اين ماده و ماده (۱۴) شامل آن دسته از محتوياتي نخواهد شد كه براي مقاصد علمي يا هر مصلحت عقلايي ديگر تهيه يا توليد يا نگهداري يا ارائه يا توزيع يا انتشار يا معامله مي شود.
فصل پنجم ـ هتك حيثيت و نشر اكاذيب
ماده ۱۶- هركس به وسيله سامانههاي رايانهاي يا مخابراتي، فيلم يا صوت يا تصوير ديگري را تغيير دهد يا تحريف كند و آن را منتشر يا با علم به تغيير يا تحريف منتشر كند، به نحوي كه عرفاً موجب هتك حيثيت او شود، به حبس از نود و يك روز تا دو سال يا جزاي نقدي از پنج ميليون(۵.۰۰۰.۰۰۰)ريال تا چهل ميليون (۴۰.۰۰۰.۰۰۰)ريال يا هر دو مجازات محكوم خواهد شد.
تبصره ـ چنانچه تغيير يا تحريف به صورت مستهجن باشد، مرتكب به حداكثر هر دو مجازات مقرر محكوم خواهد شد.
ماده ۱۷- هركس به وسيله سامانههاي رايانهاي يا مخابراتي صوت يا تصوير يا فيلم خصوصي يا خانوادگي يا اسرار ديگري را بدون رضايت او جز در موارد قانوني منتشر كند يا در دسترس ديگران قرار دهد، به نحوي كه منجر به ضرر يا عرفاً موجب هتك حيثيت او شود، به حبس از نود و يك روز تا دو سال يا جزاي نقدي از پنج ميليون(۵.۰۰۰.۰۰۰)ريال تا چهل ميليون (۴۰.۰۰۰.۰۰۰)ريال يا هر دو مجازات محكوم خواهد شد.
ماده ۱۸- هر كس به قصد اضرار به غير يا تشويش اذهان عمومي يا مقامات رسمي به وسيله سامانه رايانه اي يا مخابراتي اكاذيبي را منتشر نمايد يا در دسترس ديگران قرار دهد يا با همان مقاصد اعمالي را برخلاف حقيقت، رأساً يا به عنوان نقل قول، به شخص حقيقي يا حقوقي به طور صريح يا تلويحي نسبت دهد، اعم از اين كه از طريق ياد شده به نحوي از انحاء ضرر مادي يا معنوي به ديگري وارد شود يا نشود، افزون بر اعاده حيثيت (درصورت امكان)، به حبس از نود و يك روز تا دو سال يا جزاي نقدي از پنج ميليون(۵.۰۰۰.۰۰۰)ريال تا چهل ميليون (۴۰.۰۰۰.۰۰۰)ريال يا هر دو مجازات محكوم خواهد شد.
فصل ششم ـ مسؤوليت كيفري اشخاص
ماده ۱۹- در موارد زير، چنانچه جرائم رايانهاي به نام شخص حقوقي و در راستاي منافع آن ارتكاب يابد، شخص حقوقي داراي مسؤوليت كيفري خواهد بود:
الف) هرگاه مدير شخص حقوقي مرتكب جرم رايانهاي شود.
ب) هرگاه مدير شخص حقوقي دستور ارتكاب جرم رايانهاي را صادر كند و جرم به وقوع بپيوندد.
ج) هرگاه يكي از كارمندان شخص حقوقي با اطلاع مدير يا در اثر عدم نظارت وي مرتكب جرم رايانهاي شود.
د) هرگاه تمام يا قسمتي از فعاليت شخص حقوقي به ارتكاب جرم رايانهاي اختصاص يافته باشد.
تبصره ۱ـ منظور از مدير كسي است كه اختيار نمايندگي يا تصميمگيري يا نظارت بر شخص حقوقي را دارد.
تبصره ۲ـ مسؤوليت كيفري شخص حقوقي مانع مجازات مرتكب نخواهد بود و درصورت نبود شرايط صدر ماده و عدم انتساب جرم به شخص خصوصي فقط شخص حقيقي مسؤول خواهد بود.
ماده ۲۰- اشخاص حقوقي موضوع ماده فوق، با توجه به شرايط و اوضاع و احوال جرم ارتكابي، ميزان درآمد و نتايج حاصله از ارتكاب جرم، علاوه بر سه تا شش برابر حداكثر جزاي نقدي جرم ارتكابي، به ترتيب ذيل محكوم خواهند شد:
الف) چنانچه حداكثر مجازات حبس آن جرم تا پنج سال حبس باشد، تعطيلي موقت شخص حقوقي از يك تا نُه ماه و در صورت تكرار جرم تعطيلي موقت شخص حقوقي از يك تا پنج سال.
ب) چنانچه حداكثر مجازات حبس آن جرم بيش از پنج سال حبس باشد، تعطيلي موقت شخص حقوقي از يك تا سه سال و در صورت تكرار جرم، شخص حقوقي منحل خواهد شد.
تبصره ـ مدير شخص حقوقي كه طبق بند «ب» اين ماده منحل ميشود، تا سه سال حق تأسيس يا نمايندگي يا تصميمگيري يا نظارت بر شخص حقوقي ديگري را نخواهد داشت.
ماده ۲۱- ارائهدهندگان خدمات دسترسي موظفند طبق ضوابط فني و فهرست مقرر از سوي كارگروه(كميته) تعيين مصاديق موضوع ماده ذيل محتواي مجرمانه كه در چهارچوب قانون تنظيم شده است اعم از محتواي ناشي از جرايم رايانه اي و محتوايي كه براي ارتكاب جرائم رايانه اي به كار مي رود را پالايش (فيلتر) كنند. در صورتي كه عمداً از پالايش(فيلتر) محتواي مجرمانه خودداري كنند، منحل خواهند شد و چنانچه از روي بياحتياطي و بيمبالاتي زمينة دسترسي به محتواي غيرقانوني را فراهم آورند، در مرتبة نخست به جزاي نقدي از بيست ميليون (۲۰.۰۰۰.۰۰۰)ريال تا يكصد ميليون (۱۰۰.۰۰۰.۰۰۰)ريال و در مرتبة دوم به جزاي نقدي از يكصد ميليون (۱۰۰.۰۰۰.۰۰۰)ريال تا يك ميليارد (۱.۰۰۰.۰۰۰.۰۰۰)ريال و در مرتبة سوم به يك تا سه سال تعطيلي موقت محكوم خواهند شد.
تبصره ۱- چنانچه محتواي مجرمانه به تارنماهاي (وب سايت هاي) مؤسسات عمومي شامل نهادهاي زيرنظر ولي فقيه و قواي سه گانة مقننه، مجريه و قضائيه و مؤسسات عمومي غيردولتي موضوع قانون فهرست نهادها و مؤسسات عمومي غيردولتي مصوب ۱۹/۴/۱۳۷۳ و الحاقات بعدي آن يا به احزاب، جمعيت ها، انجمن هاي سياسي و صنفي و انجمن هاي اسلامي يا اقليت هاي ديني شناخته شده يا به ساير اشخاص حقيقي يا حقوقي حاضر در ايران كه امكان احراز هويت و ارتباط با آنها وجود دارد تعلق داشته باشد، با دستور مقام قضائي رسيدگي كننده به پرونده و رفع اثر فوري محتواي مجرمانه از سوي دارندگان، تارنما (وب سايت)مزبور تا صدور حكم نهايي پالايش(فيلتر) نخواهدشد.
تبصره ۲- پالايش(فيلتر) محتواي مجرمانه موضوع شكايت خصوصي با دستور مقام قضائي رسيدگي كننده به پرونده انجام خواهد گرفت.
ماده ۲۲- قوة قضائيه موظف است ظرف يك ماه از تاريخ تصويب اين قانون كارگروه(كميته)تعيين مصاديق محتواي مجرمانه را در محل دادستاني كل كشور تشكيل دهد. وزير يا نمايندة وزارتخانههاي آموزش و پرورش، ارتباطات و فناوري اطلاعات، اطلاعات، دادگستري، علوم، تحقيقات و فناوري، فرهنگ و ارشاد اسلامي، رئيس سازمان تبليغات اسلامي، رئيس سازمان صدا و سيما و فرمانده نيروي انتظامي، يك نفر خبره در فناوري اطلاعات و ارتباطات به انتخاب كميسيون صنايع و معادن مجلس شوراي اسلامي و يك نفر از نمايندگان عضو كميسيون قضائي و حقوقي به انتخاب كميسيون قضائي و حقوقي و تأييد مجلس شوراي اسلامي اعضاي كارگروه(كميته) را تشكيل خواهند داد. رياست كارگروه(كميته) به عهدة دادستان كل كشور خواهد بود.
تبصره ۱- جلسات كارگروه(كميته)حداقل هر پانزده روز يك بار و با حضور هفت نفر عضو رسميت مي يابد وتصميمات كارگروه(كميته) با اكثريت نسبي حاضران معتبر خواهد بود.
تبصره ۲- كارگروه(كميته) موظف است به شكايات راجع به مصاديق پالايش(فيلتر)شده رسيدگي و نسبت به آنها تصميم گيري كند.
تبصره ۳- كارگروه(كميته) موظف است هر شش ماه گزارشي در خصوص روند پالايش(فيلتر) محتواي مجرمانه را به رؤساي قواي سه گانه و شوراي عالي امنيت ملي تقديم كند.
ماده ۲۳- ارائه دهندگان خدمات ميزباني موظفند به محض دريافت دستور كارگروه(كميته) تعيين مصاديق مذكور در مادة فوق يا مقام قضائي رسيدگي كننده به پرونده مبني بر وجود محتواي مجرمانه در سامانه هاي رايانهاي خود از ادامة دسترسي به آن ممانعت به عمل آورند. چنانچه عمداً از اجراي دستور كارگروه(كميته) يا مقام قضائي خودداري كنند، منحل خواهند شد. در غير اين صورت، چنانچه در اثر بي احتياطي و بي مبالاتي زمينة دسترسي به محتواي مجرمانه مزبور را فراهم كنند، در مرتبة نخست به جزاي نقدي از بيست ميليون(۲۰.۰۰۰.۰۰۰)ريال تا يكصد ميليون (۱۰۰.۰۰۰.۰۰۰)ريال و در مرتبة دوم به يكصد ميليون(۱۰۰.۰۰۰.۰۰۰)ريال تا يك ميليارد(۱.۰۰۰.۰۰۰.۰۰۰)ريال و در مرتبة سوم به يك تا سه سال تعطيلي موقت محكوم خواهند شد.
تبصره ـ ارائه دهندگان خدمات ميزباني موظفند به محض آگاهي از وجود محتواي مجرمانه مراتب را به كارگروه(كميته) تعيين مصاديق اطلاع دهند.
ماده ۲۴- هركس بدون مجوز قانوني از پهناي باند بينالمللي براي برقراري ارتباطات مخابراتي مبتني بر پروتكل اينترنتي از خارج ايران به داخل يا برعكس استفاده كند, به حبس از يك تا سه سال يا جزاي نقدي از يكصد ميليون(۱۰۰.۰۰۰.۰۰۰)ريال تا يك ميليارد(۱.۰۰۰.۰۰۰.۰۰۰)ريال يا هر دو مجازات محكوم خواهد شد.
فصل هفتم ـ ساير جرائم
ماده ۲۵- هر شخصي كه مرتكب اعمال زير شود، به حبس از نود و يك روز تا يك سال يا جزاي نقدي از پنج ميليون(۵.۰۰۰.۰۰۰)ريال تا بيست ميليون (۲۰.۰۰۰.۰۰۰)ريال يا هر دو مجازات محكوم خواهد شد:
الف) توليد يا انتشار يا توزيع و در دسترس قرار دادن يا معاملة دادهها يا نرمافزارها يا هر نوع ابزار الكترونيكي كه صرفاً به منظور ارتكاب جرائم رايانهاي به كار ميرود.
ب) فروش يا انتشار يا در دسترس قرار دادن گذرواژه يا هر دادهاي كه امكان دسترسي غيرمجاز به دادهها يا سامانههاي رايانهاي يا مخابراتي متعلق به ديگري را بدون رضايت او فراهم ميكند.
ج) انتشار يا در دسترس قراردادن محتويات آموزش دسترسي غيرمجاز، شنود غيرمجاز، جاسوسي رايانه اي و تخريب و اخلال در داده ها يا سيستم هاي رايانه اي و مخابراتي.
تبصره ـ چنانچه مرتكب، اعمال ياد شده را حرفه خود قرار داده باشد، به حداكثر هر دو مجازات مقرر در اين ماده محكوم خواهد شد.
فصل هشتم ـ تشديد مجازات ها
ماده ۲۶- در موارد زير، حسب مورد مرتكب به بيش از دوسوم حداكثر يك يا دو مجازات مقرر محكوم خواهد شد:
الف) هر يك از كارمندان و كاركنان اداره ها و سازمان ها يا شوراها و يا شهرداري ها و موسسه ها و شركت هاي دولتي و يا وابسته به دولت يا نهادهاي انقلابي و بنيادها و مؤسسه هايي كه زير نظر ولي فقيه اداره مي شوند و ديوان محاسبات و مؤسسه هايي كه با كمك مستمر دولت اداره مي شوند و يا دارندگان پايه قضائي و به طور كلي اعضاء و كاركنان قواي سه گانه و همچنين نيروهاي مسلح و مأموران به خدمت عمومي اعم از رسمي و غيررسمي به مناسبت انجام وظيفه مرتكب جرم رايانهاي شده باشند.
ب) متصدي يا متصرف قانوني شبكههاي رايانهاي يا مخابراتي كه به مناسبت شغل خود مرتكب جرم رايانه اي شده باشد.
ج) دادهها يا سامانههاي رايانهاي يا مخابراتي، متعلق به دولت يا نهادها و مراكز ارائه دهنده خدمات عمومي باشد.
د) جرم به صورت سازمان يافته ارتكاب يافته باشد.
هـ) جرم در سطح گستردهاي ارتكاب يافته باشد.
ماده ۲۷- در صورت تكرار جرم براي بيش از دو بار دادگاه مي تواند مرتكب را از خدمات الكترونيكي عمومي از قبيل اشتراك اينترنت، تلفن همراه، اخذ نام دامنة مرتبه بالاي كشوري و بانكداري الكترونيكي محروم كند:
الف) چنانچه مجازات حبس آن جرم نود و يك روز تا دو سال حبس باشد، محروميت از يك ماه تا يك سال.
ب) چنانچه مجازات حبس آن جرم دو تا پنج سال حبس باشد، محروميت از يك تا سه سال.
ج) چنانچه مجازات حبس آن جرم بيش از پنج سال حبس باشد، محروميت از سه تا پنج سال.
بخش دوم ـ آيين دادرسي
فصل يكم ـ صلاحيت
ماده ۲۸- علاوه بر موارد پيش بيني شده در ديگر قوانين، دادگاه هاي ايران در موارد زير نيز صالح به رسيدگي خواهند بود:
الف) داده هاي مجرمانه يا داده هايي كه براي ارتكاب جرم به كار رفته است به هر نحو در سامانه هاي رايانه اي و مخابراتي يا حامل هاي دادة موجود در قلمرو حاكميت زميني، دريايي و هوايي جمهوري اسلامي ايران ذخيره شده باشد.
ب) جرم از طريق تارنماهاي (وب سايت هاي) داراي دامنه مرتبه بالاي كد كشوري ايران ارتكاب يافته باشد.
ج) جرم توسط هر ايراني يا غيرايراني در خارج از ايران عليه سامانه هاي رايانه اي و مخابراتي و تارنماهاي (وب سايت هاي) مورد استفاده يا تحت كنترل قواي سه گانه يا نهاد رهبري يا نمايندگي هاي رسمي دولت يا هر نهاد يا مؤسسهاي كه خدمات عمومي ارائه ميدهد يا عليه تارنماهاي (وبسايت هاي) داراي دامنة مرتبه بالاي كد كشوري ايران در سطح گسترده ارتكاب يافته باشد.
د) جرائم رايانهاي متضمن سوء استفاده از اشخاص كمتر از هجده سال، اعم از آنكه مرتكب يا بزهديده ايراني يا غيرايراني باشد.
ماده ۲۹- چنانچه جرم رايانهاي در محلي كشف يا گزارش شود، ولي محل وقوع آن معلوم نباشد، دادسراي محل كشف مكلف است تحقيقات مقدماتي را انجام دهد. چنانچه محل وقوع جرم مشخص نشود، دادسرا پس از اتمام تحقيقات مبادرت به صدور قرار ميكند و دادگاه مربوط نيز رأي مقتضي را صادر خواهد كرد.
ماده ۳۰- قوه قضائيه موظف است به تناسب ضرورت شعبه يا شعبي از دادسراها، دادگاه هاي عمومي و انقلاب، نظامي و تجديدنظر را براي رسيدگي به جرائم رايانهاي اختصاص دهد.
تبصره ـ قضات دادسراها و دادگاههاي مذكور از ميان قضاتي كه آشنايي لازم به امور رايانه دارند انتخاب خواهند شد.
ماده ۳۱- در صورت بروز اختلاف در صلاحيت، حل اختلاف مطابق مقررات قانون آيين دادرسي دادگاه هاي عمومي و انقلاب در امور مدني خواهد بود.
فصل دوم ـ جمع آوري ادله الكترونيكي
مبحث اول ـ نگهداري داده ها
ماده ۳۲- ارائهدهندگان خدمات دسترسي موظفند دادههاي ترافيك را حداقل تا شش ماه پس از ايجاد و اطلاعات كاربران را حداقل تا شش ماه پس از خاتمه اشتراك نگهداري كنند.
تبصره ۱ـ داده ترافيك هرگونه دادهاي است كه سامانههاي رايانهاي در زنجيره ارتباطات رايانهاي و مخابراتي توليد مي كنند تا امكان رديابي آنها از مبدأ تا مقصد وجود داشته باشد. اين دادهها شامل اطلاعاتي از قبيل مبدأ، مسير، تاريخ، زمان، مدت و حجم ارتباط و نوع خدمات مربوطه ميشود.
تبصره ۲ـ اطلاعات كاربر هرگونه اطلاعات راجع به كاربر خدمات دسترسي از قبيل نوع خدمات، امكانات فني مورد استفاده و مدت زمان آن، هويت، آدرس جغرافيايي يا پستي يا پروتكل اينترنتي(IP)، شماره تلفن و ساير مشخصات فردي اوست.
ماده ۳۳- ارائه دهندگان خدمات ميزباني داخلي موظفند اطلاعات كاربران خود را حداقل تا شش ماه پس از خاتمه اشتراك و محتواي ذخيره شده و داده ترافيك حاصل از تغييرات ايجاد شده را حداقل تا پانزده روز نگهداري كنند.
مبحث دوم ـ حفظ فوري داده هاي رايانه اي ذخيره شده
ماده ۳۴- هرگاه حفظ دادههاي رايانهاي ذخيره شده براي تحقيق يا دادرسي لازم باشد، مقام قضائي ميتواند دستور حفاظت از آنها را براي اشخاصي كه به نحوي تحت تصرف يا كنترل دارند صادر كند. در شرايط فوري، نظير خطر آسيب ديدن يا تغيير يا از بين رفتن دادهها، ضابطان قضائي ميتوانند رأساً دستور حفاظت را صادر كنند و مراتب را حداكثر تا ۲۴ ساعت به اطلاع مقام قضائي برسانند. چنانچه هر يك از كاركنان دولت يا ضابطان قضائي يا ساير اشخاص از اجراي اين دستور خودداري يا دادههاي حفاظت شده را افشاء كننديا اشخاصي كه دادههاي مزبور به آنها مربوط ميشود را از مفاد دستور صادره آگاه كنند، ضابطان قضائي و كاركنان دولت به مجازات امتناع از دستور مقام قضائي و ساير اشخاص به حبس از نود و يك روز تا شش ماه يا جزاي نقدي از پنج ميليون (۵.۰۰۰.۰۰۰)ريال تا ده ميليون (۱۰.۰۰۰.۰۰۰)ريال يا هر دو مجازات محكوم خواهند شد.
تبصره ۱ـ حفظ دادهها به منزله ارائه يا افشاء آنها نبوده و مستلزم رعايت مقررات مربوط است.
تبصره ۲ـ مدت زمان حفاظت از داده ها حداكثر سه ماه است و در صورت لزوم با دستور مقام قضائي قابل تمديد است.
مبحث سوم ـ ارائه داده ها
ماده ۳۵- مقام قضائي ميتواند دستور ارائه دادههاي حفاظت شده مذكور در مواد (۳۲)، (۳۳) و (۳۴) فوق را به اشخاص ياد شده بدهد تا در اختيار ضابطان قرار گيرد. مستنكف از اجراء اين دستور به مجازات مقرر در ماده (۳۴) اين قانون محكوم خواهد شد.
مبحث چهارم ـ تفتيش و توقيف داده ها و سامانه هاي رايانه اي و مخابراتي
ماده ۳۶- تفتيش و توقيف دادهها يا سامانههاي رايانهاي و مخابراتي به موجب دستور قضائي و در مواردي به عمل ميآيد كه ظن قوي به كشف جرم يا شناسايي متهم يا ادله جرم وجود داشته باشد.
ماده ۳۷- تفتيش و توقيف دادهها يا سامانههاي رايانهاي و مخابراتي در حضور متصرفان قانوني يا اشخاصي كه به نحوي آنها را تحت كنترل قانوني دارند، نظير متصديان سامانهها انجام خواهد شد. در غير اين صورت، قاضي با ذكر دلايل دستور تفتيش و توقيف بدون حضور اشخاص مذكور را صادر خواهد كرد.
ماده ۳۸- دستور تفتيش و توقيف بايد شامل اطلاعاتي باشد كه به اجراء صحيح آن كمك ميكند، از جمله اجراء دستور در محل يا خارج از آن، مشخصات مكان و محدوده تفتيش و توقيف، نوع و ميزان دادههاي مورد نظر، نوع و تعداد سختافزارها و نرمافزارها، نحوه دستيابي به دادههاي رمزنگاري يا حذف شده و زمان تقريبي انجام تفتيش و توقيف.
ماده ۳۹- تفتيش داده ها يا سامانه هاي رايانهاي و مخابراتي شامل اقدامات ذيل مي شود:
الف) دسترسي به تمام يا بخشي از سامانههاي رايانهاي يا مخابراتي.
ب) دسترسي به حاملهاي داده از قبيل ديسكتها يا لوح هاي فشرده يا كارت هاي حافظه.
ج) دستيابي به دادههاي حذف يا رمزنگاري شده.
ماده ۴۰- در توقيف دادهها، با رعايت تناسب، نوع، اهميت و نقش آنها در ارتكاب جرم، به روشهايي از قبيل چاپ دادهها، كپيبرداري يا تصويربرداري از تمام يا بخشي از دادهها، غيرقابل دسترس كردن دادهها با روشهايي از قبيل تغيير گذرواژه يا رمزنگاري و ضبط حامل هاي داده عمل مي شود.
ماده ۴۱- در هريك از موارد زير سامانههاي رايانهاي يا مخابراتي توقيف خواهد شد:
الف) دادههاي ذخيره شده به سهولت در دسترس نبوده يا حجم زيادي داشته باشد،
ب) تفتيش و تجزيه و تحليل دادهها بدون سامانه سختافزاري امكانپذير نباشد،
ج) متصرف قانوني سامانه رضايت داده باشد،
د) تصويربرداري(كپيبرداري) از دادهها به لحاظ فني امكانپذير نباشد،
هـ) تفتيش در محل باعث آسيب دادهها شود،
ماده ۴۲- توقيف سامانه هاي رايانه اي يا مخابراتي متناسب با نوع و اهميت و نقش آنها در ارتكاب جرم با روش هايي از قبيل تغيير گذرواژه به منظور عدم دسترسي به سامانه، پلمپ سامانه در محل استقرار و ضبط سامانه صورت مي گيرد.
ماده ۴۳- چنانچه در حين اجراء دستور تفتيش و توقيف، تفتيش داده هاي مرتبط با جرم ارتكابي در ساير سامانه هاي رايانه اي يا مخابراتي كه تحت كنترل يا تصرف متهم قرار دارد ضروري باشد، ضابطان با دستور مقام قضائي دامنه تفتيش و توقيف را به سامانه هاي مذكور گسترش داده و داده هاي مورد نظر را تفتيش يا توقيف خواهند كرد.
ماده ۴۴- چنانچه توقيف دادهها يا سامانههاي رايانهاي يا مخابراتي موجب ايراد لطمه جاني يا خسارات مالي شديد به اشخاص يا اخلال در ارائه خدمات عمومي شود ممنوع است.
ماده ۴۵- در مواردي كه اصل دادهها توقيف ميشود، ذينفع حق دارد پس از پرداخت هزينه از آنها كپي دريافت كند، مشروط به اين كه ارائه دادههاي توقيف شده مجرمانه يا منافي با محرمانه بودن تحقيقات نباشد و به روند تحقيقات لطمهاي وارد نشود.
ماده ۴۶- در مواردي كه اصل دادهها يا سامانههاي رايانهاي يا مخابراتي توقيف مي شود، قاضي موظف است با لحاظ نوع و ميزان دادهها و نوع و تعداد سختافزارها و نرمافزارهاي مورد نظر و نقش آنها در جرم ارتكابي، در مهلت متناسب و متعارف نسبت به آنها تعيين تكليف كند.
ماده ۴۷- متضرر مي تواند در مورد عمليات و اقدام هاي مأموران در توقيف داده ها و سامانه هاي رايانه اي و مخابراتي، اعتراض كتبي خود را همراه با دلايل ظرف ده روز به مرجع قضائي دستوردهنده تسليم نمايد. به درخواست ياد شده خارج از نوبت رسيدگي گرديده و تصميم اتخاذ شده قابل اعتراض است.
مبحث پنجم ـ شنود محتواي ارتباطات رايانهاي
ماده ۴۸- شنود محتواي در حال انتقال ارتباطات غيرعمومي در سامانههاي رايانهاي يا مخابراتي مطابق مقررات راجع به شنود مكالمات تلفني خواهد بود.
تبصره ـ دسترسي به محتواي ارتباطات غيرعمومي ذخيره شده، نظير پست الكترونيكي يا پيامك در حكم شنود و مستلزم رعايت مقررات مربوط است.
فصل سوم ـ استنادپذيري ادله الكترونيكي
ماده ۴۹- به منظور حفظ صحت و تماميت، اعتبار و انكارناپذيري ادله الكترونيكي جمع آوري شده، لازم است مطابق آيين نامه مربوط از آنها نگهداري و مراقبت به عمل آيد.
ماده ۵۰- چنانچه دادههاي رايانهاي توسط طرف دعوا يا شخص ثالثي كه از دعوا آگاهي نداشته، ايجاد يا پردازش يا ذخيره يا منتقل شده باشد و سامانه رايانهاي يا مخابراتي مربوط به نحوي درست عمل كند كه به صحت و تماميت، اعتبار و انكارناپذيري دادهها خدشه وارد نشده باشد، قابل استناد خواهد بود.
ماده ۵۱- كلية مقررات مندرج در فصلهاي دوم و سوم اين بخش، علاوه بر جرائم رايانهاي شامل سايرجرايمي كه ادلةالكترونيكي در آنها مورداستناد قرارميگيرد نيز ميشود.
بخش سوم ـ ساير مقررات
ماده ۵۲- در مواردي كه سامانه رايانهاي يا مخابراتي به عنوان وسيله ارتكاب جرم به كار رفته و در اين قانون براي عمل مزبور مجازاتي پيشبيني نشده است، مطابق قوانين جزائي مربوط عمل خواهد شد.
تبصره ـ در مواردي كه در بخش دوم اين قانون براي رسيدگي به جرائم رايانه اي مقررات خاصي از جهت آيين دادرسي پيش بيني نشده است طبق مقررات قانون آيين دادرسي كيفري اقدام خواهد شد.
ماده ۵۳- ميزان جزاهاي نقدي اين قانون بر اساس نرخ رسمي تورم حسب اعلام بانك مركزي هر سه سال يك بار با پيشنهاد رئيس قوه قضائيه و تصويب هيأت وزيران قابل تغيير است.
ماده ۵۴- آيين نامه هاي مربوط به جمع آوري و استنادپذيري ادله الكترونيكي ظرف مدت شش ماه از تاريخ تصويب اين قانون توسط وزارت دادگستري با همكاري وزارت ارتباطات و فناوري اطلاعات تهيه و به تصويب رئيس قوة قضائيه خواهد رسيد.
ماده ۵۵- شماره مواد(۱) تا(۵۴) اين قانون به عنوان مواد(۷۲۹) تا(۷۸۲) قانون مجازات اسلامي(بخش تعزيرات) با عنوان فصل جرايم رايانه اي منظور و شماره ماده(۷۲۹) قانون مجازات اسلامي به شماره (۷۸۳) اصلاح گردد.
ماده ۵۶- قوانين و مقررات مغاير با اين قانون ملغي است.
فهرست مصادیق محتوای مجرمانه
الف) محتوای علیه عفت و اخلاق عمومی
1ـ اشاعه فحشاء و منکرات ( بند 2 ماده 6 قانون مطبوعات)
2ـ تحریک، تشویق، ترغیب، تهدید یا دعوت به فساد و فحشاء و ارتکاب جرایم منافی عفت یا انحرافات جنسی ( بند ب ماده 15 قانون جرائم رایانهای و ماده 649 قانون مجازات اسلامی)
3ـ انتشار، توزیع و معامله محتوای خلاف عفت عمومی (مبتذل و مستهجن) بند 2 ماده 6 قانون مطبوعات و ماده 14 قانون جرائم رایانهای)
4ـ تحریک، تشویق، ترغیب، تهدید یا تطمیع افراد به دستیابی به محتویات مستهجن و مبتذل ( ماده 15 قانون جرائم رایانهای)
5ـ استفاده ابزاری از افراد( اعم از زن و مرد) در تصاویر و محتوی، تحقیر و توهین به جنس زن، تبلیغ تشریفات و تجملات نامشروع و غیر قانونی (بند 10 ماده 6 قانون مطبوعات)
ب) محتوای علیه مقدسات اسلامی
1ـ محتوای الحادی و مخالف موازین اسلامی (بند 1 ماده 6 قانون مجازات اسلامی)
2ـ اهانت به دین مبین اسلام و مقدسات آن (بند 7 ماده ماده 6 قانون مجازات اسلامی و ماده 513 قانون مجازات اسلامی)
3ـ اهانت به هر یک از انبیاء عظام یا ائمه طاهرین (ع) یا حضرت صدیقه طاهره (س) ( ماده 513 قانون مجازات اسلامی)
4ـ تبلیغ به نفع حزب، گروه یا فرقه منحرف و مخالف اسلام ( بند 9 ماده 6 قانون مطبوعات)
5ـ تبلیغ مطالب از نشریات و رسانهها و احزاب و گروههای داخلی و خارجی منحرف و مخالف اسلام به نحوی که تبلیغ از آنها باشد (بند 9 ماده 6 قانون مطبوعات)
6ـ اهانت به امام خمینی (ره) و تحریف آثار ایشان (ماده 514 قانون مجازات اسلامی)
7ـ اهانت به مقام معظم رهبری و سایر مراجع مسلم تقلید (بند 7 ماده 6 قانون مطبوعات)
ج) محتوای علیه امنیت و آسایش عمومی
1ـ تشکیل جمعیت، دسته، گروه در فضای مجازی ( سایبر) با هدف برهم زدن امنیت کشور( ماده 498 قانون مجازات اسلامی)
2ـ هرگونه تهدید به بمبگذاری (ماده 511 قانون مجازات اسلامی)
3ـ محتوایی که به اساس جمهوری اسلامی ایران لطمه وارد کند (بند 1 ماده 6 قانون مطبوعات)
4ـ انتشار محتوی علیه اصول قانون اساسی (بند 12 ماده 6 قانون مطبوعات)
5ـ تبلیغ علیه نظام جمهوری اسلامی ایران (ماده 500 قانون مجازات اسلامی)
6ـ اخلال در وحدت ملی و ایجاد اختلاف ما بین اقشار جامعه به ویژه از طریق طرح مسائل نژادی و قومی (بند 4 ماده 6 قانون مطبوعات)
7ـ تحریک نیروهای رزمنده یا اشخاصی که به نحوی از انحاء در خدمت نیروهای مسلح هستند به عصیان، فرار، تسلیم یا عدم اجرای وظایف نظامی (ماده 504 قانون مجازات اسلامی)
8ـ تحریص و تشویق افراد و گروهها به ارتکاب اعمالی علیه امنیت، حیثیت و منافع جمهوری اسلامی ایران در داخل یا خارج از کشور (بند 5 ماده 6 قانون مطبوعات)
9 ـ تبلیغ به نفع گروهها و سازمانهای مخالف نظام جمهوری اسلامی ایران (ماده 500 قانون مجازات اسلامی)
10- فاش نمودن و انتشار غیر مجاز اسناد و دستورها و مسایل محرمانه و سری دولتی و عمومی (بند 6 ماده قانون مطبوعات و مواد 2 و 3 قانون مجازات انتشار و افشای اسناد محرمانه و سری دولتی و ماده 3 قانون جرایم رایانهای)
11ـ فاش نمودن و انتشار غیر مجاز اسرار نیروهای مسلح (بند 6 ماده قانون مطبوعات)
12ـ فاش نمودن و انتشار غیر مجاز نقشه و استحکامات نظامی( بند 6 ماده 6 قانون مطبوعات)
13ـ انتشار غیر مجاز مذاکرات غیر علنی مجلس شورای اسلامی (بند 6 ماده 6 قانون مطبوعات)
14ـ انتشار بدون مجوز مذاکرات محاکم غیر علنی دادگستری و تحقیقات مراجع قضایی (بند 6 ماده 6 قانون مطبوعات)
د) محتوای علیه مقامات و نهادهای دولتی و عمومی
1ـ اهانت و هجو نسبت به مقامات، نهادها و سازمان حکومتی و عمومی (بند 8 ماده 6 قانون مطبوعات و مواد 609 و 700 قانون مجازات اسلامی)
2ـ افترا به مقامات، نهادها و سازمان حکومتی و عمومی (بند 8 ماده 6 قانون مطبوعات و 697 قانون مجازات اسلامی)
3ـ نشر اکاذیب و تشویش اذهان عمومی علیه مقامات، نهادها و سازمانهای حکومتی (بند 11 ماده 6 قانون مطبوعات و 698 قانون مجازات اسلامی)
هـ ) محتوایی که برای ارتکاب جرایم رایانهای و سایر جرایم بکار می رود
1ـ انتشار یا توزیع و در دسترس قرار دادن یا معامله دادهها یا نرم افزارهای که صرفاً برای ارتکاب جرایم رایانهای به کار می رود (ماده 25 قانون جرائم رایانهای)
2ـ فروش، انتشار یا در دسترس قرار دادن غیر مجاز گذر واژهها و دادههایی که امکان دسترسی غیر مجاز به دادهها با سامانههای رایانهای یا مخابراتی دولتی یا عمومی را فراهم می کند ( ماده 25 قانون جرایم رایانهای)
3ـ انتشار یا در دسترس قراردادن محتویات آموزش دسترسی غیر مجاز، شنود غیر مجاز، جاسوسی رایانهای، تحریف و اخلال در دادهها یا سیستمهای رایانهای و مخابراتی (ماده 25 قانون جرایم رایانهای)
4ـ آموزش و تسهیل سایر جرایم رایانهای (ماده 21 قانون جرایم رایانهای)
5ـ انجام هر گونه فعالیت تجاری و اقتصادی رایانهای مجرمانه مانند شرکتهای هرمی (قانون اخلال در نظام اقتصادی کشور و سایر قوانین)
6ـ انتشار ویروس دهی بازی های رایانهای دارای محتوای مجرمانه (مواد مختلف قانون مجازات اسلامی و قانون جرایم رایانهای)
7ـ انتشار فیلتر شکن ها و آموزش روش های عبور از سامانه های فیلترینگ (بند ج ماده 25 قانون جرایم رایانهای)
8ـ تبلیغ و ترویج اسراف و تبذیر (بند 3 ماده 6 قانون مطبوعات) 9ـ انتشار محتوای حاوی تحریک، ترغیب یا دعوت به اعمال خشونت آمیز و خودکشی (ماده 15 قانون جرایم رایانهای)
10ـ تبلیغ و ترویج مصرف موادمخدر، مواد روان گردان و سیگار (ماده 3 قانون جامع کنترل و مبارزه ملی با دخانیات 1385)
11ـ باز انتشار و ارتباط (لینک) به محتوای مجرمانه تارنماها و نشانی های اینترنتی مسدود شده، نشریات توقیف شده و رسانه های وابسته به گروه ها و جریانات منحرف و غیر قانونی
12ـ تشویق، تحریک و تسهیل ارتکاب جرائمی که دارای جنبه عمومی هستند از قبیل اخلال در نظم، تخریب اموال عمومی، ارتشاء، اختلاس، کلاهبرداری، قاچاق موادمخدر، قاچاق مشروبات الکلی و غیره (ماده 43 قانون مجازات اسلامی)
13ـ انتشار محتوایی که از سوی شورای عالی امنیت ملی منع شده باشد.
14ـ تشویق و ترغیب مردم به نقض حقوق مالکیت معنوی (ماده 1 قانون حمایت از حقوق پدید آورندگان نرم افزارهای رایانهای و ماده 74 قانون تجارت الکترونیکی)
15ـ معرفی آثار سمعی و بصری غیر مجاز به جای آثار مجاز (ماده 1 قانون نحوه مجازات. اشخاصی که در امور سمعی و بصری فعالیت غیر مجاز دارند)
16ـ عرضه تجاری آثار سمعی و بصری بدون مجوز وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی (ماده 2 قانون نحوه مجازات اشخاصی که در امور سمعی و بصری فعالیت غیر مجاز دارند)