1 سؤال :
در خصوص مهریههای سنگینی که معمولاً پرداخت آنها از توان زوج خارج است مانند یک هزار سکه بهار آزادی، در صورتی که زوجه مهریه خود را از طریق دادگاه مطالبه نماید، دادگاه به جهت فقر مالی زوج، حکم قطعی میدهد که وی در هر ماه دو سکه به صورت قسطی بپردازد. مستفاد از برخی فتاوا این است که زوجه می تواند از حق حبس استفاده و تمکین خود را منوط به پرداخت تمام مهریه نماید.
لکن مشکلی که در این صورت پیش میآید، آن است که غرض از ازدواج محقق نخواهد شد؛ زیرا اگر مثلاً هزار سکه به دو سکه در هر ماه تقسیط شود، پانصد ماه (بیش از چهل و یک سال) طول خواهد کشید تا زوجه پس از گرفتن تمام مهریه تمکین نماید؛ بفرمایید:
الف. هرگاه طرفین علم به عدم توانایی پرداخت این قبیل مهریهها داشته باشند، در این صورت، این گونه مهریهها آیا از جهت لزوم پرداخت عندالمطالبه، آثار مهریه متعارف و معقول را دارد؟
ب. با توجه به مهریههای سنگین و نامتعارف وسوءاستفاده برخی از این امر، آیا زوجه حق حبس در مقابل این مهریهها را دارد؟
ج. در فرض فوق، هرگاه با حکم دادگاه، حال بودن مهریه تبدیل به مؤجّل بشود، آیا زوجه پس از دریافت اولین قسط از مهریه، باز هم حق حبس خواهد داشت؟[1]
? پاسخ:
حضرت آیتالله بهجت:
الف: اگر مهر حال باشد زوجه می تواند تمکین ننماید تا مهر پرداخت شود، چه زوجه تمکن پرداخت آن داشته باشد چه نداشته باشد.
حضرت آیتالله صافی گلپایگانی:
در فرض مذکور، زوجه حق دارد تا ادای تمام صداق از طرف زوج از تمکین امتناع نماید.
حضرت آیتالله مکارم شیرازی:
در این گونه موارد که قرائن روشنی بر مؤجّل نبودن مهریه وجود دارد باید تقسیط شود، زوجه با اولین قسط باید تمکین کند و اگر مبلغ مهریه چنان است که عرف آن را نوعی سفاهت در مورد آن دو نفر میبیند، اصل مهریه باطل است و تبدیل به مهرالمثل میشود.
حضرت آیتالله موسوی اردبیلی:
الف. در صورت علم زوجین به عدم توانایی زوج به پرداخت مهریه مذکور خصوصاً در محلی که رسم و عادت محل بر پرداخت تدریجی باشد، در این صورت حکم مهریه متعارف نقدی را ندارد، بلکه باید مهلت بدهند تا تدریجاً با اقساط پرداخت نماید، در صورتی که قدرت پرداخت را دارد زوجه حق امتناع از تمکین را ندارد.
ب. در صورتی که زوج مهریه را با تدریج میدهد و قدرت پرداخت یکجا را ندارد، زوجه حق حبس کردن را ندارد. بلی، اگر در صورت قدرت پرداخت تدریجی، نمیدهد و دادن مهریه توقف به حبس دارد، در این صورت حق حبس دارد و تشخیص او با حاکم شرعی است.
ج. حکم این صورت نیز از مطالب مذکور در فوق معلوم شد، نیازی به تکرار نیست؛ زیرا در صورت دادن، حق حبس نیست.
حضرت آیتالله نوری همدانی:
الف، ب و ج: اگر هنگام اجرای عقد نشانههایی مانند زیاد بودن مهریه یا عدم تمکن زوج از پرداخت مهریه به صورت یک جا وجود داشته باشد، که منظور پرداخت مهریه به صورت تدریجی یا عندالقدره و الاستطاعه بوده، با پرداخت قسط اول، زوجه باید تمکین نماید.
[1] . گنجینه آرای فقهی ـ قضایی، مرکز تحقیقات فقهی قوه قضاییه، سؤال 9034 (ارسال به وسیله پست الکترونیکی) .