1 سؤال :
دختری بعد از عقد رسمی و آشنایی با روحیات شوهر، حاضر به عروسی و رفتن به خانه همسر نشده و از دادگاه تقاضای طلاق میکند. در این خلال، وی از خیابان به عنف ربوده و به محلی مخفی برده میشود. بعد از تفحص مشخص میشود رباینده همسر او بوده و برای اجبار وی به تمکین و تشکیل زندگی مشترک دست به چنین اقدامی زده است.
با توجه به ماده (621) قانون مجازات اسلامی که مقرر میدارد: «هر کس به قصد مطالبه وجه یا مال یا به قصد انتقام به هر منظور دیگر به عنف یا تهدید یا حیله یا به هر نحو دیگر شخصاً یا توسط دیگری، شخصی را برباید یا مخفی کند به حبس از پنج تا پانزده سال محکوم خواهد شد …» بفرمایید:
الف. آیا در ایام عقد بستگی، نشوز زن صدق میکند؟
ب. آیا این کار شوهر جرم و مستحق تعزیر شرعی است؟
ج. بر فرض لزوم تعزیر، آیا گذشت دختر و خانوادهاش بعد از مرافعه، مسقط تعزیر خواهد بود؟[1]
? پاسخ:
حضرت آیتالله بهجت
الف. به مسأله 1897* مراجعه شود مگر استثنائی که در مسأله 1900 آمده.**
ب و ج. حاکم شرع جامع الشرائط با در نظر گرفتن موضوع و دقائق و ریزه کاریهای لازمه تشخیص میدهد که آیا جرمی واقع شده یا نه و آیا مستحق تعزیر هست یا نه؛ در عین حال آدم ربایی در فرض مذکور اطلاق نمیشود، چون زن معقوده او هست.
حضرت آیتالله خامنهای
الف. در صورتی که همسر زندگی مناسب شأن او را فراهم کرده باید اطاعت کند و به خانه او برود والّا ناشزه محسوب میشود.
ب. موضوع نیاز به رسیدگی دارد و تعزیر با نظر حاکم شرع است.
حضرت آیتالله سیستانی
الف. اگر شرط ضمنی عرفی باشد که در ایام عقد و قبل از عروسی ملزم به تمکین نباشد، نشوز صدق نمیکند.
ب. کار شوهر جرم است، و مستحق تعزیر است.
ج. پس از مرافعه نزد حاکم شرع نمی تواند عفو کند.
حضرت آیتالله صافی گلپایگانی
الف. بلی، نشوز صدق میکند مثل اینکه بعد از عقد بدون عذر شرعی از رفتن به منزل شوهر و زندگی امتناع کند. واللهالعالم.
ب. چون همسر شرعی او بوده است، حکم آدم ربایی را ندارد.
? پاسخ:
حضرت آیتالله مکارم شیرازی
الف. در ایام عقد بستگی که طبق عرف و عادت، دختر در خانه پدر زندگی میکند، نشوز صادق نیست.
ب. این کار جرم است، ولی مصداق آدم ربایی که در قانون آمده محسوب نمیشود.
ج. آری، مسقط تعزیر است.
حضرت آیتالله موسوی اردبیلی
زن اگر با اختیار و رضایت خود تن به ازدواج داده، عدم رضایت بعدی، او را از همسری آن مرد بیرون نمیبرد، مگر اینکه زندگی با مرد عسر و حرج داشته و در محکمه صالحه ثابت شود، والّا زن همسر آن مرد است و باید از شوهر خود اطاعت کند و عمل مرد جرم حساب نمیشود و زن اگر امتناع کند ناشزه است، مگر اینکه تقاضای مهر کند و مادامی که مهر را نگرفته می تواند تمکین نکند.
حضرت آیتالله نوری همدانی
الف. در فرض سؤال، نشوز صدق میکند.
ب. عمل شوهر جرم و موجب تعزیر است.
ج. رضایت دختر و خانوادهاش موجب سقوط تعزیر میشود.
اداره حقوقی قوه قضاییه[2]
عطف به استعلام شماره 2/2557 – 77/6/10[3] نظریه مشورتی اداره حقوقی قوه قضاییه به شرح زیر اعلام میشود:
1. طبق مادتین (1114) و (1115)[4] قانون مدنی، زن باید در منزلی که شوهر تعیین میکند سکنی نماید، مگر اینکه اختیار تعیین منزل به زن داده شده باشد و یا آنکه بودن زن و شوهر در یک منزل متضمن خوف ضرر بدنی یا مالی یا شرافتی برای زن باشد؛ و طبق مستفاد از ذیل ماده (1115) آن و قانون، در مواردی که زن باید در منزلی که شوهر تعیین میکند سکنی نماید، اگر امتناع کند و به منزل شوهر نرود مستحق نفقه نیست و ناشزه محسوب میشود.
2. اگر شوهر، زن خود را جبراً به خانهاش ببرد، عمل وی نه آدم ربایی است و نه سرقت.
[1] . همان، سؤال 97.
*. 18974 : «زنی که عقد دایم شده، نباید بدون اجازه شوهر از خانه بیرون رود، و باید خود را برای هر لذتی که او
میخواهد تسلیم نماید و بدون عذر شرعی از نزدیکی کردن او جلوگیری نکند، و اگر در این امور از شوهر اطاعت کند، تهیه غذا، لباس، منزل و لوازم دیگری که در کتب فقهی ذکر شده بر شوهر واجب است، و اگر تهیه نکند، چه توانایی داشته باشد، یا نداشته باشد، مدیون زن است.»
**. 1900 : «اگر هنگام خواندن عقد دائم برای دادن مهر، مدتی معین نکرده باشند، زن میتواند قبل از گرفتن مهر از نزدیکی کردن شوهر جلوگیری کند، چه شوهر توانایی دادن مهر را داشته باشد چه نداشته باشد. ولی اگر قبل از گرفتن مهر به نزدیکی راضی شود و شوهر با او نزدیکی کند، دیگر نمیتواند بدون عذر شرعی از نزدیکی شوهر، جلوگیری نمایند». (رساله توضیحالمسائل، ص 380).
[2] . نظریه مشورتی شماره 7/6643 تاریخ 1377/9/17.
[3] . متن استعلام فوق بدین شرح میباشد:
در صورت عدم تمکین همسر عقدی در رفتن به شوهر بفرمایید:
الف. آیا این همسر عقدی مشمول احکام زن ناشزه قرار میگیرد؟
ب. اگر شوهر به اجبار او را به همراه خود ببرد، آیا عمل وی آدم ربایی محسوب میشود؟
ج. در صورت صدق عنوان آدم ربایی، آیا مشمول احکام سرقت است یا حکم خاص دیگری دارد؟
[4] . ماده 1114 : «زن باید در منزلی که شوهر تعیین میکند سکنی نماید مگر آنکه اختیار تعیین منزل به زن داده شده باشد.»
ماده 1115 : «اگر بودن زن با شوهر در یک منزل متضمن خوف ضرر بدنی یا مالی یا شرافتی برای زن باشد زن میتواند مسکن علی حده اختیار کند و در صورت ثبوت مظنه ضرر مزبور محکمه حکم بازداشت به منزل شوهر نخواهد داد و مادام که زن در بازگشتن به منزل معذور است نفقه بر عهده شوهر خواهد بود.»