پـدیـدآورنده
(محمد علی صادقی)
پایان نامه: کارشناسی ارشد حقوق کیفری وجرم شناسی
دانشگاه: تربیت مدرس – 1367
چکیده
نوشته حاضر تلاشی اندک در جهت شناسایی و تحقیق در مورد یکی از جرایمی است که در سیستم جزایی فعلی ویژهگیهای خاصی را داراست و در مواردی ممکن است آن را از مصادیق قتل عمد در حقوق عرفی متمایز سازد.
در این رساله سعی شده است اجزای لازم به منظور حصول رکن مادی و معنوی قتل عمد بررسی شود، به نحوی که به روشنی این جرم از دیگر انواع قتل قابل تشخیص میگردد.
روشی که در نگارش این رساله اتخاذ شده است، روش تجزیه و تحلیل است که با توجه به منشاء قوانین به ذکر اقوال و آرای فقها در این زمینه پرداخته است و پس از تحلیل مواد مربوطه در قوانین جزایی و مقایسه نظرات متفاوت، نتیجهگیری شده است.
در این باره بر این باور تأکید داشتهایم که سیستم جزایی اسلام، مبتنی بر قضاوتهای موردی نبوده، بلکه سیستمی نظام یافته است که وجود قواعد کلی و عمومی حاکم، از مشخصات بارز آن است.
این رساله مشتمل بر دو بخش است. در قسمت اول پس از ذکر تاریخچه جرم قتل به بررسی انواع قتل پرداخته و در خاتمه مبانی قانونی این جرم مورد توجه واقع شده است. همچنین بررسی تفصیلی رکن مادی قتل عمد در پنج فصل صورت گرفته و در فصل پایانی، ضرورت رابطه علیت میان فعل مرتکب و جنایت حاصله بیان شده است. در بخش دوم نیز رکن معنوی قتل عمد تبیین گردیده است.
×نتیجه
نکاتی که با توجه به نظریه های حقوقدانان اسلامی به عنوان ضابطه تحقق عمد موجب قصاص مطرح گردیده است عبارتند از:
1- قصد قتل ممکن است به صورت ابتدایی و ذاتی باشد و یا به طور تبعی و ضمن قصد فعل نوعاً کشنده واقع شود، در این صورت با توجه به ضرورت علم جانی بر کشنده بودن فعل برای تحقق عمد، در حقیقت قصد قتل منفک از قصد فعل نخواهد بود. بنابراین کسی که با فعل نوعاً کشنده اقدام به قتل مینماید، هر چند ممکن است قصد صریح و ابتدایی در قتل نداشته باشد اما لزوماً دارای قصد ضمنی و تبعی قتل است.
2- فعل ممکن است به مباشرت، به تسبیت یا به هر دو نحو انجام پذیرد، به علاوه فعل ارتکابی باید قابلیت ایجاد قتل را داشته باشد.
3- جنایت ناشی از سبب و فعل مقصود بوده باشد.
4- مقتول بر نحو کلی یا جزیی قصد شده باشد.
5- حدوث قتل شخص مقصود (شخص معین یا غیر معین) و نه قتل دیگری.
با توجه به موارد فوق برخی از مؤلفین حقوق جزای اسلامی، قتل عمد را چنین تعریف کردهاند: «قتل العمد هو ان یقصد الفاعل القتل و ایقاعه علی الوجه المقصود سواء کان ذلک القصد اصالتاً او تبعیاً متعلقاً به کلی او جزیی بالمباشره او بالتسبب او بهما.»
قتل عمد آن است که فاعل قصد قتل داشته باشد و قتل را به همان نحوی که قصد کرده است، واقع سازد.
خواه آن قصد اصالی باشد و یا تبعی و به شی کلی (غیر معین) یا جزیی (شخص معین) تعلق گرفته باشد و به مباشرت باشد یا به تسبیب و یا هر دو.
تعریف فوق الذکر یکی از کاملترین تعاریف قتل عمد است اما فاقد برخی از عناصر و اجزای لازم در تحقق قتل موجب قصاص است. با توجه به نکاتی که گذشت قتل عمد را میتوان چنین تعریف کرد: سلب غیر قانونی حیات با قصد ابتدایی یا تبعی قتل نسبت به شخص معین یا غیر معین، به وسیله فعلی که صالح در ایجاد مرگ بوده، به مباشرت یا به تسبیب یا به هر دو نحو واقع شده و قتل را نسبت به «شخص مقصود» و به وسیله «سبب مقصود» موجب گردد.