سيد محمود صادق زاده طباطبايي
چکيده
از جمله قواعد فقهي كه كمتر بدان پرداخته شده است قاعده عدالت است. تطبيق اين قاعده مبتني بر احراز عدالت به عنوان وصفي براي احكام شرعي است. برخي فقيهان درك عادلانه بودن احكام شرعي را مقدور بشر ندانسته و آن را به ديدگاه شارع مبتني كرده اند. از همين رو استفاده از اين قاعده در استنباط مسايل فقهي و توسعه آن در فقه مورد ترديد قرار گرفته است. اين مقاله در دو مقام به بررسي امكان كشف عدالت در احكام شرعي پرداخته است. در مقام اول اثبات كرده است كه عدالت مفهومي واقعي و عيني است و حاكي از حقيقتي در خارج است و مانند علائم راهنمايي و رانندگي نيست كه حقيقت آن بر پايه توافق و اعتبار باشد. و در مقام دوم اثبات شده كه عدالت مطرح شده در مستندات قرآني و روايي اين قاعده به چهار دليل نمي تواند عدالت از منظر شارع باشد، در نتيجه شناخت آن به فهم بشر ارجاع داده شده است.
کليدواژگان: قاعده عدالت; عدالت; حسن و قبح; عرف; تشريع