دستورالعمل نحوه اندازهگیری احجام و اوزان نفت (نفت خام و میعانات گازی)، گازطبیعی و فرآوردههای نفتی و گازی
ماده (۱) ـ موضوع و دامنه کاربرد:
اندازهگیری احجام و اوزان نفت (نفت خام و میعانات گازی) تولیدی، صادراتی و تحویلی به پالایشگاهها و پتروشیمیها، گاز طبیعی صادراتی، وارداتی و تولیدی (گاز تحویلی به پالایشگاههای گاز، واحدهای نم زدایی، پتروشیمیها، دریافتی از کارخانجات گاز و گاز مایع، گازهای تزریقی، سوزاندهشده و مصرفی)، فرآوردههای نفتی و گازی صادراتی، وارداتی و تحویلی از پالایشگاهها، سوخت مایع و گاز مصرفی شرکتهای پالایش نفت و مواد افزودنی وارداتی و تحویلی از پتروشیمیها به شرکت ملی پالایش و پخش مطابق با این دستورالعمل انجام خواهد شد.
ماده (۲) ـ تعاریف:
«اداره کل نظارت» : اداره کل نظارت بر صادرات و مبادلات مواد نفتی وزارت نفت
«شرکت ملی پخش» :شرکت ملی پخش فرآوردههای نفتی ایران
حجم استاندارد: حجم خالص استاندارد NSV) ) در دما و فشار پایه ۵۶/۱۵ درجه سانتیگراد (F ° ۶۰) و یک اتمسفر
نفت: نفت خام و میعانات گازی
STS ( Ship to Ship ): روش انتقال محموله نفتی بین دو کشتی
GSV ( Gross Standard Volume ): حجم استاندارد ناخالص بر اساس شاخصهای کیفی محموله
TCV ( Total Calculated Volume ): حجم استاندارد ناخالص بعلاوه آب آزاد بر اساس شاخصهای کیفی محموله
Bill of lading : بارنامه صادره از طرف تحویلدهنده در خصوص میزان نفت و فرآورده بارگیری شده در کشتی/مخزن دار
Out turn Figure : رقم سند نهایی صادره از طرف تحویل گیرنده در خصوص دریافت میزان نفت و فرآورده تخلیه شده از کشتی/مخزن دار در ترمینال نفتی
JP۴ ( Jet propellant ـ ۴ ): نوعی سوخت هوایی با ترکیب بنزین و نفت سفید
ATK ( Aviation Turbine Kerosene ): نوعی سوخت هوایی مناسب برای موتورهای جت توربینی
ماده (۳)ـ مسئولیت نظارت و تأیید مقادیر کمی و شاخصهای کیفی، اعلام روشها، دستورالعملها و استانداردهای سنجشهای کمی و کیفی و نظارت بر کالیبراسیون تجهیزات مربوط به آن، تأیید سیستمهای اندازهگیری و هر گونه تغییر، ارتقاء و تجهیز سیستمهای مذکور در مبادی تحویل و تحول و همچنین مرجعیت رسیدگی به حل و فصل اختلافات ناشی از سنجشهای کمی و کیفی بر عهده «اداره کل نظارت» میباشد. همچنین تمامی اسناد کمی و کیفی مبادلات مشمول این دستورالعمل علاوه بر تأیید طرفین تحویلدهنده و تحویل گیرنده باید به تأیید «اداره کل نظارت» برسد.
ماده (۴)ـ فرآوردههای نفتی جداول (۴) تا (۷) مشتمل بر پنج فرآورده اصلی (بنزین، نفت گاز، نفت کوره، نفت سفید، گازمایع) و سوخت هوایی ( ATK ، JP۴ ) است که در خروجی پالایشگاهها و با درجههای کیفی متفاوت اندازهگیری و به شرکت ملی پخش به نمایندگی از شرکت ملی پالایش و پخش تحویل داده میشود.
تبصره۱ ـ کمیت و کیفیت مواد افزودنی وارداتی و دریافتی از پتروشیمـیها که به منظور اختلاط با فرآوردههای موضوع ماده (۴) این دستورالعمل به شرکت ملی پالایش و پخش فرآوردههای نفتی ایران در پالایشگاهها تحویل میگردد، مستتر در حجم فرآورده خروجی پالایشگاه و مطابق با ماده (۳) تعیین خواهد شد.
تبصره ۲ ـ هرگونه اختلاط مواد افزودنی با فرآوردههای نفتی در انبارهای نفت توسط « شرکت ملی پخش» بایستی با هماهنگی و تأیید « اداره کل نظارت » صورت پذیرد.
تبصره ۳ ـ «شرکت ملی پخش» موظف است مقادیر کمی و کیفی پنج فرآورده اصلی و سوخت هوایی را به تفکیک مقادیر تحویلی از پالایشگاهها، واردات، بانکرینگ، صادرات، فروش ارزی و مرزی و موجودی اول و آخر سال، به تأیید «اداره کل نظارت» برساند.
ماده (۵) ـ مرجع نظارت بر کمیت و کیفیت اوزان و احجام سوخت تحویلی به مجریان بانکرینگ و فروش ریالی میعانات گازی و نفت خام از طریق بورس انرژی «اداره کل نظارت» میباشد. شرکتهای عامل در اجرای موارد فوق الذکر مطابق با الزامات مندرج در مواد این دستورالعمل باید هماهنگی لازم را از قبل با آن اداره کل به عمل آورند.
ماده (۶) ـ اولویت اندازهگیری در تمامی مبادی تولیدی و مبادلات داخلی، پایانههای صادراتی و ارسالی به سایر مبادی داخلی نفت، پایانههای صادرات و واردات فرآوردههای نفتی موضوع ماده(۴) بر مبنای سیستمهای میترینگ، دستگاههای نمونهگیر خودکار و آنالایزرهای کیفی برخط (آنلاین) که صحت کارکرد آنها مورد تأیید «اداره کل نظارت» قرار گرفته، میباشد. در ارتباط با نفت و فرآوردههای نفتی، در صورت عدم نصب یا خارج شدن موقت سیستم میترینگ از مدار بهرهبرداری (بدلایل فنی و تعمیراتی یا عدم کارکرد با دقت مورد نظر)، عمقیابی مخازن ذخیره در مرحله بعد (به جز مواردی که در جداول ۱ تا ۱۰ این دستورالعمل به سایر روشهای اندازهگیری تصریح شده باشد) و روش توزین (استاتیکی و ریلی) و اندازهگیری کشتی حسب مورد در هر یک از مبادی بنا بر اعلام و تأیید «اداره کل نظارت» تا زمان نصب و یا رفع مشکل، در تعیین مقادیر کمی و کیفی مبنای عمل خواهد بود.
تبصره ۱ ـ چنانچه عمق یابی مخازن ساحلی به دلیل مشکلات عملیاتی از جمله نشت و نفوذ مخازن به یکدیگـر، نشتی شیرها در خطوط لوله ارتباطی، عدم ایزوله کردن مخازن کاندید و خطاهای سیستماتیک، شرایط قابل قبول وزارت نفت برای اندازهگیری را احراز ننماید، مخازن کشتی و یا سایر نقاط اندازهگیری با تشخیص «اداره کل نظارت» مورد استناد قرار میگیرد.
ماده (۷) ـ در بارگیری نفت از پایانههای مبادی اولیه به کشتیهای مادر برای انجام عملیات STS ، مقدار بارگیری شده بر اساس احجام حاصل از سیستمهای میترینگ یا عمقیابی مخازن ساحلی به عنوان نفت تولیدی و ذخیره شناور شرکت ملی نفت ایران محسوب میگردد.
ماده (۸) ـ در انجام عملیات بارگیری نفت و فرآوردههای نفتی (تمام محموله یا بخشی از آن) از کشتی مادر و به روش STS ، مقدار بارنامه در صورت مغایرت کمتر از ۲/۰ درصد (%۲/۰ ≥ ) بین TCVDischarged با Loaded TCV برابر حجم استاندارد حاصل از اندازهگیری مخازن کشتی مادر بوده و در غیراینصورت، میانگین احجام استاندارد تحویلی و دریافتی ملاک عمل قرار خواهد گرفت. برای نفت خامهای سروش و نوروز، مقایسه GSV و نمونه گیری صرفاً از مخازن دریافت کشتی صادراتی/ مبادلاتی قابل انجام میباشد.
تبصره ۱ ـ درصورتیکه از کشتی مادر و روش STS برای انجام عملیات ارسال خوراک نفت (تمام محموله یا بخشی از آن) به پالایشگاههای داخلی استفاده شود، در این حالت میزان نفت بارگیری شده( Bill of Lading ) مطابق ماده (۸) بدست آمده و میزان نفت تخلیه شده در مقصد ( Out turn Figure ) بر اساس اندازهگیری کمی و کیفی سیستم میترینگ / مخازن ساحلی در پالایشگاه قابل تعیین خواهد بود. در این خصوص، عملیات اندازهگیری بر اساس نوع فروش، تنها در نقطه تحویل مالکیت محموله و تنظیم اسناد مالی نفت تحویلی به پالایشگاه بر پایه مقدار اندازهگیری شده در نقطه تحویل صورت میپذیرد.
تبصره ۲ ـ در مواردی که شرایط استاندارد اندازهگیری کمی و کیفی از نفتکش صادراتی یا مبادلاتی میسر نباشد، به تشخیص «اداره کل نظارت» اسناد و بارنامه تنظیم خواهد شد.
تبصره ۳ ـ در انتخاب و تعیین نفتکشهای مادر، صادراتی و مبادلاتی داخلی که اندازهگیری میشوند، بایستی الزاماتی نظیر وضعیت مناسب ساختمان بدنه و دیواره مخازن، اتصالات و شیرهای ارتباطی، جداول کالیبراسیون معتبر مخازن، تجهیزات استاندارد اندازهگیری ارتفاع و دما، نمونهگیری، مستندات و سوابق معتبر قبلی بارگیری / تخلیه نفتکش و… رعایت گردد.
ماده(۹) ـ در تنظیم قرارداد و انتخاب نوع فروش، مدیریتهای امور بینالملل و بازرگانی شرکتهای عامل بایستی نقاط اندازهگیری مندرج در جداول این دستورالعمل و ملاحظات مربوط به سنجشهای کمی و کیفی را مد نظر قرار داده و هماهنگی لازم را با «اداره کل نظارت» بعمل آورند.
ماده (۱۰) ـ اندازهگیری مقادیر کمی و کیفی فرآوردههای تحویلی به جایگاههای سوخـت جهت فروش مرزی، «توسـط شرکت ملی پخش» در خروجی انبارهای نفت مذکور در جدول شمـاره ۹ این دستورالعمل و با نظارت «اداره کل نظارت» صورت میپذیرد.
ماده (۱۱) ـ گواهینامههای کالیبراسیون تجهیزات اندازهگیری، جداول و ضرایب حجمی و وزنی و جداول مدرجسازی(کالیبراسیون) مخازن ذخیره مرتبط با جداول ۱۰ گانه این دستورالعمل باید مورد تأیید «اداره کل نظارت» باشد. در خصوص کالیبراسیون سایر تجهیزات اندازهگیری مبادی مبادلاتی فرعی، بازرسی و صدور گواهینامه و جدول کالیبراسیون توسط شرکتهای بازرسی مستقل موجود در فهرست مورد تأیید «اداره کل نظارت» کفایت مینماید.
ماده (۱۲) ـ تعیین مقدار خوراک گاز تحویلی از شرکت ملی نفت ایران به پالایشگاههای گاز و پتروشیمیها بر اساس اندازهگیری گاز تحویلی شرکتهای بهرهبرداری نفت و گاز و کارخانجات گاز و گاز مایع با تأیید «اداره کل نظارت» خواهد بود. در صورت عدم نصب سامانه اندازهگیری مورد قبول «اداره کل نظارت» یا عدم احراز شرایط استاندارد اندازهگیری سامانههای موجود در مبادی مذکور، مقدار مورد اشاره بر مبنای روشهای محاسباتی و یا سایر نقاط و تجهیزات اندازهگیری (احجام و تجهیزات اندازهگیری مربوط به گاز خروجی پالایشگاهها، تولید گاز مایع، گاز مصرفی و سوزانده شده پالایشگاهها، اتان استحصالی و…) که به تأیید «اداره کل نظارت» رسیده باشد، تعیین میگردد.
ماده (۱۳) ـ تعیین مقدار خوراک گاز تحویلی از شرکت ملی گاز ایران به مصرفکنندگان عمده مذکور در جدول شماره ۱۰ این دستورالعمل، بر اساس سیستمهای اندازهگیری کمی و کیفی شرکت تحویلدهنده و با تأیید «اداره کل نظارت» خواهد بود.. در صورت عدم نصب سامانه اندازهگیری مورد قبول «اداره کل نظارت» یا عدم احراز شرایط استاندارد اندازهگیری سامانههای موجود در مبادی مذکور، مقدار مورد اشاره بر مبنای سیستمهای اندازهگیری تحویل گیرنده و با تأیید «اداره کل نظارت» تعیین میگردد.
ماده (۱۴) ـ کلیه هماهنگیها و تمهیدات لازم از جمله بلیت هواپیما، وسیله ایاب ذهاب، اسکان، غذا و هزینههای مأموریت جهت بازرسی غیرمستمر و نظارت بر کالیبراسیون ادواری نمایندگان «اداره کل نظارت» در مبادی صادرات و واردات گاز طبیعی بایستی توسط شرکت نظارت شونده فراهم گردد.
ماده (۱۵)ـ انجام عملیات اندازهگیری کمی و کیفی، نمونهگیری و کالیبراسیون در مبادی مذکور در این دستورالعمل حسب مورد بر عهده شرکت ملی نفت ایران، شرکت ملی پالایش و پخش فرآوردههای نفتی ایران، شرکت ملی گاز ایران و شرکت ملی صنایع پتروشیمی بوده که این امر از طریق واحدهای سازمانی ذیربط در این شرکتها و یا با استفاده از خدمات شرکتهای بازرسی مستقل موجود در فهرست مورد تأیید «اداره کل نظارت» انجام خواهد شد.
ماده (۱۶) ـ شرکتهای عامل موظف به ارائه گزارش مدارک فنی مربوط به تجهیزات اندازهگیری، آمار و اطلاعات کمی و کیفی و ریز محاسبات مورد درخواست نمایندگان «اداره کل نظارت» در مناطق عملیاتی میباشند.
ماده (۱۷) ـ در کلیه مبادی مذکور در جداول ۱ تا ۱۰ این دستورالعمل که روش اندازهگیری «سامانههای اندازهگیری موجود در محلهای اندازهگیری» عنوان شده است، اعلام اولویت سامانه و روش اندازهگیری توسط «اداره کل نظارت» انجام میپذیرد.
ماده (۱۸) ـ «اداره کل نظارت» به منظور تأیید صحت و اعتبار اندازهگیریها توسط شرکت ملی نفت ایران، شرکت ملی پالایش و پخش فرآوردههای نفتی ایران، شرکت ملی گاز ایران و شرکت ملی صنایع پتروشیمی در مبادی مذکور در این دستورالعمل، موظف است نظارت مستمر در خصوص اندازهگیریهای جداول شماره ۱، ۲، ۴، ۵، ۶ و ۷ داشته باشد. در خصوص اندازهگیریهای جداول شماره ۳، ۸، ۹ و ۱۰ نظارت آنها حسب مورد بر اساس بازرسیهای غیرمستمر و صرفاً در چارچوب انطباق روشهای اندازهگیری با استانداردهای مربوطه میباشد.
تبصره۱ ـ «اداره کل نظارت» میتواند برای انجام نظارت و بازرسیهای فوق و همچنین نظارت بر آزمایش میدانی/دورهای سیستمهای اندازهگیری کمی و کیفی مذکور ماده ۲۲ این دستورالعمل، از خدمات شرکتهای بازرسی مستقل نیز استفاده نماید. بودجه مورد نیاز جهت استفاده از خدمات این شرکتها حسب مورد بر عهده شرکتهای نظارت شونده میباشد. کلیه مقادیر کمی و کیفی و گزارشات ارائه شده توسط این شرکتها بایستی به تأیید نهایی «اداره کل نظارت» برسد.
تبصره ۲ ـ تأمین امکانات لازم برای استقرار کارکنان سازمانی «اداره کل نظارت» در تمامی مبادی اندازهگیری (اسکان، غذا، دفترکار، وسیله نقلیه، ملزومات اداری، خطوط ارتباطی، تردد، ایاب و ذهاب، استفاده از منازل سازمانی، کلیه تسهیلات رایج و…) حسب مورد بر عهده شرکتهای نظارت شونده در حد مدیران شرکتها در این دستورالعمل میباشد. نظارت کامل بر حسن انجام این موضوع بر عهده مدیران عامل چهار شرکت اصلی میباشد.
ماده (۱۹) ـ هر گونه تغییر در محدوده مشخصههای کیفی ( Spec . ) و روشهای نمونهبرداری و اندازهگیری کیفیت مواد نفتی مشمول این دستورالعمل، پس از هماهنگی با «اداره کل نظارت» مجاز خواهد بود.
تبصره ۱ ـ شرکتهای عامل موظفند، در حضور نماینده «اداره کل نظارت» نمونهبرداری و انجام آزمایشات کیفی را به انجام برسانند و برگه گواهی کیفیت در هر تحویل و تحول مورد تأیید نمایندگان شرکت تحویل دهنده، شرکت تحویلگیرنده و آن اداره کل قرار گیرد. در این خصوص شاخصهای کیفی مؤثر در درجهبندی کیفی مطابق SPEC متناسب با هر محصول باید در اسناد کمی نیز قید گردند.
ماده (۲۰) ـ
(۲۰ـ ۱) ـ شرکت ملی نفت ایران موظف است، مقادیر هر گونه هدررفتگی عملیاتی، نفتریزی و اتلاف در حین انتقال نفت به پالایشگاههای نفت، پتروشیمیها و مبادی اولیه صادراتی و نیز مقادیر هدررفتگی عملیاتی و نشت در خطوط انتقال گاز به پالایشگاههای گازی و واحدهای نمزدایی را تعیین و برای تأیید به «اداره کل نظارت» اعلام نماید.
(۲۰ـ۲) ـ شرکت ملی پالایش و پخش فرآوردههای نفتی ایران موظف است، مقادیر هر گونه هدررفتگی عملیاتی در خطوط لوله انتقال نفت به پالایشگاهها و فرآوردههای نفتی را به «اداره کل نظارت» اعلام نماید.
(۲۰ـ۳) ـ در زمان بروز موارد ذکر شده در بندهای فوق، شرکت ذیربط بایستی موضوع را در اسرع وقت به اطلاع «اداره کل نظارت» برساند تا بررسی و محاسبه مقادیر بازیافت و هدررفتگی از سوی واحدهای «اداره کل نظارت» مستقر در مناطق عملیاتی به موقع اقدام شود.
ماده (۲۱) ـ در کلیه مواردی که این دستورالعمل، موارد خاص را تصریح ننموده و در مبادی که تولید و نقل و انتقالات پس از ابلاغ این دستورالعمل اضافه میگردند، الزامات عمومی مذکور در مواد این دستورالعمل ملاک عمل بوده و اظهار نظر «اداره کل نظارت» مبنای استناد خواهد بود.
ماده (۲۲) ـ کلیه شرکتهای تابعه وزارت نفت موظفند، نسبت به ارتقاء و تجهیز کلیه مبادی تحویل و تحول و نقاط تولید نفت (نفت خام و میعانات گازی)، گاز طبیعی و فرآوردههای نفتی و گازی به سیستمهای میترینگ دقیق با تأیید «اداره کل نظارت» در مراحل تدوین شرح کار، پیشنهادات فنی منتخب شرکتهای تأمین کننده، مدارک طراحی پایه و تفصیلی مرتبط با سیستمهای اندازهگیری و نظارت آن اداره کل بر تستهای کارخانهای و میدانی اقدام لازم را به عمل آورده و به محض راهاندازی و بهرهبرداری رسمی، سیستم تأیید شده جدید ملاک عمل قرار میگیرد.
ماده (۲۳) ـ مسئولیت تأیید تجهیزات اندازهگیری کمی و کیفی ساخت داخل و شناسایی، طبقه بندی و تأیید سازندگان و تجمیعکنندگان بومی و بینالمللی تجهیزات مذکور با حفظ نگرش حداکثری به بومی سازی بر عهده «اداره کل نظارت» میباشد.
ماده (۲۴) ـ مسئولیت بروزرسانی جداول ۱۰ گانه این دستورالعمل و ابلاغ آن به شرکتهای تابعه وزارت نفت بصورت سالیانه بر عهده «اداره کل نظارت» میباشد
معاون اول رئیسجمهور ـ اسحاق جهانگیری
به نقل از روزنامه رسمی شماره ۲۰۸۲۷ مورخ ۱۶/۰۶/۱۳۹۵