مجلس سنای ایران
مجلس سنا از آغاز مشروطیت تا سال ۱۳۲۸ خورشیدی تشکیل نگردید، اما از آن سال به بعد در هفت دوره منعقد شد.
بهموجب قانون اساسی مورخ ۱۲۸۵ حکومت ایران علاوه بر مجلس شورای ملی باید دارای مجلس دیگری به نام ” مجلس سنا“ باشد ولی به علت بعضی از مخالفتها تا پایان سلطنت رضاشاه پهلوی درباره این شاخه قوه مقننه تصمیمی اتخاذ نگردید. پس از شهریور ۱۳۲۰ با اشغال ایران توسط متفقین و تبعید رضاشاه و سست شدن پایههای سلطنت پهلوی، مقالاتی در مطبوعات نوشته میشد و از دولتهای وقت تقاضای تشکیل این مجلس میشد و محمدرضا پهلوی نیز نسبت به تأسیس آن علاقهمند بود، تا اینکه در روز ۱۹ اردیبهشت ۱۳۲۷ دولت حکیمی لایحه تشکیل مجلس سنا را تقدیم داشت که با اعتراضات زیادی از سوی برخی از نمایندگان مجلس شورا روبهرو شد ولی بالاخره با تلاش عدهای از دولتمردان اساسنامه آن تدوین و به تصویب مجلس شورا و صحه شاه رسید. تشکیل مجلس و اختیارات آن طبق اصول ۴۳، ۴۴، ۴۵ و ۴۶ متمم قانون اساسی پیشبینیشده بود. بهموجب اصل ۴۳ قانون اساسی تعداد نمایندگان مجلس سنا شصت نفر بوده که سی نفر از طرف مردم (پانزده نفر از تهران و پانزده نفر از شهرستان) و نیمی دیگر از سوی شاه (پانزده نفر از تهران و پانزده نفر از شهرستان) انتخاب میشدند که گروه اول سناتورهای انتخابی و دسته دوم به سناتورهای انتصابی معروف بودند. انتخابات مجلس سنا در هر دوره قانونگذاری همزمان با انتخابات مجلس شورای ملی شروع و اخذ رأی در یک روز انجام میشد. سناتورها باید شرایط خاصی را برای عضویت در مجلس سنا داشته باشند که بهصورت اختصار بیان میشود: این اشخاص از بین نخستوزیران، وزرا، معاونین، استانداران، امرای بازنشسته ارتش، استادان دانشگاه و قضات با داشتن ۱۵ تا ۲۰ سال سابقه و اشخاصی که حداقل ۳ دوره نمایندگی مجلس شورا را داشتند انتخاب میشدند.
در حقیقت مجلس سنا به ”مجلس شیوخ“ معروف بود زیرا هر فردی که واجد شرایط مذکور نبود نمیتوانست به مجلس سنا راه یابد و گفته میشود گه گاهی هم برای اینکه اشخاص موردنظر واجد شرایط سناتوری شوند بهطور موقت احکامی صادر میشد.
دوران قانونگذاری
مجلس سنا کلاً هفت دوره قانونگذاری داشته است:
- اولین دوره مجلس سنا : همزمان با شانزدهمین دوره مجلس شورای ملی در ۲۰ بهمن ۱۳۲۸ در تالار مجلس شورا گشایش یافت اما در سال ۱۳۳۱ هنگام مبارزات ملی شدن صنعت نفت و قطع روابط سیاسی با انگلیس و همچنین مخالفت مجلس سنا نسبت به انتخاب مجدد مصدق به نخستوزیری و سیاست وی درزمینهٔ نفت، دکتر محمد مصدق درصدد انحلال مجلس سنا برآمد و از ورود سناتورها به عمارت مجلس شورای ملی در بهارستان جلوگیری شد بهطوریکه سناتورها جلسه خود را در منزل نظامالسلطنه مافی تشکیل دادند. بدین ترتیب مجلس سنا تعطیل و پس از کودتای ۲۸ مرداد ۱۳۳۲ دوباره تشکیل شد.
- دوره دوم مجلس سنا : در ۲۷ اسفند ۱۳۳۲ آغاز و در ۲۵ اسفند ۱۳۳۸ خاتمه یافت.
- دوره سوم مجلس سنا : در ۳/۱/۱۳۳۹ گشایش یافت و در ۱۹/۲/۱۳۴۰ بهفرمان شاه منحل شد.
- دوره چهارم مجلس سنا : پس از دو سال و اندی تعطیلی در ۱۴/۷/۱۳۴۲ آغاز شد و در ۱۴/۷/۱۳۴۶ خاتمه یافت (تا سال ۱۳۴۲ش نمایندگان مجلس را کلاً مردان تشکیل میدادند ولی از این سال به بعد بانوان به مجلس سنا راه یافتند و در همین زمان نیز عدهای از بانوان به نمایندگی مجلس شورا انتخاب شدند)
- دوره پنجم مجلس سنا : در ۱۴/۷/۱۳۴۶ گشایش و در ۹/۶/۱۳۵۰ خاتمه یافت.
- دوره ششم مجلس سنا : در ۹/۶/۱۳۵۰ گشایش و ۱۶/۶/۱۳۵۴ خاتمه یافت.
- دوره هفتم مجلس سنا : در ۱۷/۶/۱۳۵۴ افتتاح شد و با پیروزی انقلاب اسلامی در ۲۲ بهمن ۱۳۵۷ مجلس سنا منحل شد.
رئیسان مجلس سنا
از آغاز برپایی مجلس سنا تا پایان و فروپاشی آن، پنجتن ریاست آن را بر عهده داشتند:
۱٫ابراهیم حکیمی
۲٫حسن تقی زاده
۳٫محسن صدر
۴٫جعفر شریف امامی
۵٫محمد سجادی
سه تن از آنان پیشتر نخستوزیر (حکیمی، صدر، شریف امامی) و دو تن دیگر از سیاستمداران برجسته و وزیران پیشین (تقی زاده، سجادی) بودهاند. دیرپاترین دوره ریاست مجلس سنا با سناتور جعفر شریف امامی بوده است.
منبع؛ وبسایت ویکیپدیا