مزاحمت تلفنی
مزاحمت تلفنی عبارت است از اینکه کسی با استفاده از تلفن یا سایر وسایل مخابراتی، بدون دلیل، ضمن اشغال خط تلفن متعلق به اشخاص حقیقی یا حقوقی، موجبات اذیت و آزار و سلب آسایش طرف دیگر را فراهم کند مثلاینکه در نیمهشب کسی با به صدا درآوردن زنگ تلفن دیگری او را از خواب بیدار کند و آرامش او را بر هم زند.
ایجاد مزاحمت تلفنی یک فعل عمدی آگاهانه است که بهمحض کشف، ملاک مسؤولیت کیفری مزاحم شناخته میشود، مگر اینکه مرتکب با ارائه دلایل به دادگاه ثابت کند که عمل او از روی حسن نیت بوده و باهدف مشروع انجامگرفته است. امروزه در کنار رفاهی که فناوری برای زندگی ما فراهم کرده است شاهد برخی سوءاستفادهها از فناوریها ازجمله فناوری تلفن همراه نیز هستیم که یکی از نمونههای آن، مزاحمتهای پیامکی است. سؤالی که پیش میآید این است که نتیجه ارتکاب این عمل چیست و چه مجازاتی به دنبال خواهد داشت؟ در گفتوگو با دکتر عباس تدین، مدرس دانشگاه و وکیل پایهیک دادگستری به بررسی این موضوع پرداختیم. این مدرس دانشگاه بابیان اینکه در قانون عنوان جرایم پیامکی وجود ندارد، میگوید: بنابراین باید گفت که منظور از جرایم پیامکی، ارتکاب جرایم از طریق ارسال پیامک اعم از نوشتاری، صوتی و تصویری است. تدین خاطرنشان میکند که جرایم به سه دسته تقسیم میشوند:
جرایم علیه اموال و مالکیت که منظور جرایمی است که بر ضد اموال فیزیکی و دارایی شخص ارتکاب مییابد مانند سرقت و کلاهبرداری
جرایم علیه امنیت داخلی و خارجی مانند جاسوسی
جرایم علیه اشخاص که گاه بر جسم و جان انسان تأثیر میگذارد مانند قتل و گاه آبرو و حیثیت معنوی فرد را مورد خدشه قرار میدهد مانند توهین و افترا.
وی با تأکید بر اینکه بستر ارتکاب جرایم پیامکی از طریق ارسال پیامکهای دیداری یا شنیداری است این جرایم را در زمره جرایم علیه حیثیت معنوی و روانی اشخاص دستهبندی کرد.
انواع جرایمی که از طریق پیامک ارتکاب مییابد
این مدرس دانشگاه در بیان انواع جرایمی که از این طریق ارتکاب مییابد تأکید میکند که جرایم پیامکی در قالب سه شیوه قبل ارتکاب است:
۱ ـ گاهی ارسال پیامک در قالب مزاحمت تلفنی است که دراین حالت محتوای پیامک اهمیتی ندارد چراکه ارسال پیامک خالی هم میتواند مصداق مزاحمت باشد. اگر فرض کنیم شخصی بهمنظور اذیت دیگری دائماً برای او پیامک خالی بفرستد یا حتی ۱۰۰ عکس زیبا برای کسی بفرستد اگر احراز شود قصد مزاحمت داشته قابلتعقیب کیفری است.
۲ ـ اگر محتوای پیامک توهینآمیز بوده باشد یا در آن جرمی به فرد نسبت دادهشده باشد، ارسال پیامک در قالب عنوان مجرمانه دیگری هم قابلپیگیری است؛ درواقع در اینجا دو جرم اتفاق میافتد: هم مزاحمت و هم توهین یا افترا. همچنین اگر در پیامک ناسزایی گفته شد یا جرمی را به مخاطب نسبت داد در قالب تعدد معنوی، مرتکب به مجازات اشد محکوم میشود.
فرض دیگری که وجود دارد این است که فرد قصد مزاحمت نداشته باشد بلکه با ارسال یک پیامک حاوی الفاظ زشت به دیگری توهین کند که این خود بهعنوان یک جرم مستقل در نظر گرفته میشود.
۳ ـ جرایم رایانهای از دیگر جرایمی است که میتواند دراین دستهبندی جا بگیرد و منظور از جرایم رایانهای جرمی است که از طریق سامانههای مخابراتی یا رایانهای صورت میگیرد.
مطلق بودن جرایم پیامکی
جرایم بهاصطلاح پیامکی، جرایمی مطلق هستند یعنی مقید به نتیجه نیستند؛ تدین در توضیح این مطلب میگوید: همینکه بهقصد مزاحمت پیامک ارسال شود ولو اینکه تلفن همراه دیگری در حالت بدون صدا باشد بازهم جرم محقق شده و مقید به این نیست که حتما موجب آزار و اذیت وی شده باشد. وی بابیان اینکه این جرم احتیاج به سوءنیت خاص دارد، تصریح میکند: ضروری است که قصد مزاحمت فرد احراز شود که البته احراز این سوءنیت مشکل است. فردی را در نظر بگیرید که نیمههای شب هر یک ساعت یکبار زنگ میزند و سپس قطع میکند؛ وقتی از او شکایت میشود، ادعا میکند در آن ساعت بیمار بدحالی در بیمارستان داشته که میخواسته به خانوادهاش اطلاعرسانی کند و بهاشتباه شماره میگرفته است و قصد مزاحمت نداشته است.
وی میافزاید: ادله سنتی مثل شهادت در اثبات این جرم نقش کمرنگتری دارد و بهترین شیوه برای اثبات این جرم، استعلام از مخابرات است.
مجازات مرتکبین جرایم پیامکی
بر اساس ماده ۶۴۱ بخش تعزیرات قانون مجازات اسلامی مصوب ۱۳۷۵ هرگاه کسی بهوسیله تلفن با دستگاههای مخابراتی دیگر برای اشخاص ایجاد مزاحمت کند، علاوه بر اجرای مقررات خاص شرکت مخابرات، مرتکب به حبس از یک ماه تا شش ماه محکوم خواهد شد. به گفته این وکیل دادگستری ماده ۶۴۱ قانون فوقالذکر مزاحمت با تلفن یا دستگاههای مخابراتی دیگر را جرم تلقی کرده و برای آن مجازات تعیین کرده است و علاوه بر آن مادهواحده قانون اصلاح تبصره ۲ ماده ۱۴ قانون تأسیس شرکت مخابرات ایران مصوب ۱۳۶۶ نیز مؤید این مطلب است. این مادهواحده مقرر میدارد: «هر کس وسیله مخابراتی در اختیار خود را وسیله مزاحمت دیگری قرار دهد یا با عمد و سوءنیت ارتباط دیگری را مختل کند برای بار اول پس از کشف، ارتباط تلفنی او به مدت یک هفته همراه با اخطار کتبی قطع و تجدید ارتباط مستلزم پرداخت هزینههای مربوطه خواهد بود برای بار دوم ارتباط تلفنی او به مدت سه ماه همراه با اخطار کتبی قطع و تجدید ارتباط مستلزم پرداخت هزینههای مربوطه و تقاضای مشترک خواهد بود و برای بار سوم، شرکت، ارتباط تلفنی وی را بهطور دائم قطع و اقدام به جمعآوری منصوبات تلفن کرده و ودیعه مشتری را پس از تسویهحساب مسترد خواهد نمود». تدین بابیان اینکه قانونگذار فصل پنجم جرایم رایانهای (هتک حیثیت و نشر اکاذیب) را به این بحث اختصاص داده است. به ماده ۱۶ این قانون اشاره میکند و میگوید: همانطور که دراین ماده آمده است «هرکس بهوسیله سامانههای رایانهای یا مخابراتی، فیلم یا صوت یا تصویر دیگری را تغییر دهد یا تحریف کند و آن را منتشر یا با علم به تغییر یا تحریف منتشر کند، بهنحویکه عرفا موجب هتک حیثیت او شود، به حبس از ۹۱ روز تا دو سال یا جزای نقدی از پنج میلیون ریال تا ۴۰ میلیون ریال یا هر دو مجازات محکوم خواهد شد.» همچنین طبق تبصره این ماده چنانچه تغییر یا تحریف بهصورت مستهجن باشد، مرتکب به حداکثر هر دو مجازات مقرر محکوم خواهد شد. وی همچنین با استناد به ماده ۱۷ قانون تأسیس شرکت مخابرات تأکید میکند که ارتکاب به انتشار یا در دسترس قرار دادن صوت یا تصویر یا فیلم خصوصی یا خانوادگی یا اسرار دیگری بهوسیله سامانههای رایانهای یا مخابراتی چنانچه بدون رضایت باشد و به نحوی منجر به ضرر یا عرفا موجب هتک حیثیت شود، مرتکب به حبس از نودویک روز تا دو سال یا جزای نقدی از پنج میلیون ریال تا ۴۰ میلیون ریال یا هر دو مجازات محکوم خواهد شد.
راهکار مقابله با این جرم
تدین بابیان اینکه برای مقابله با این دست از جرایم فرهنگسازی بهترین راهکار است، تأکید میکند: به نظر میرسد تشدید مجازات و تورم قوانین کیفری راهکار مناسبی نباشد و همین مجازاتی که قانون در نظر گرفته است کافی باشد. البته در بحث تعدد و تکرار جرم، قانونگذار تشدید را پیشبینی کرده که اقدام شایستهای است و بهنوبه خود میتواند عامل بازدارنده مؤثری محسوب شود. منبع: حمایت