درباره قانون مجازات اسلامی ( قسمت۹)
۲- سن بلوغ
فقها سن بلوغ را در مورد پسران، ۱۵ سال قمرى معین کردهاند که نوعاً با بلوغ طبیعى و رشد فکرى پسران هماهنگى دارد لذا کمتر بحثى در اینجا شده است.
سن بلوغ دختران محل اختلاف است و مشهور فقها سن بلوغ را در مورد دختران ۹ سال قمرى میدانند و قانون مدنى و ماده ۱۴۷ قانون مجازات اسلامی مصوب ۹۲ نیز همین نظر را پذیرفته و مقرر میدارد: «سن بلوغ، به ترتیب در دختران و پسران، نه و پانزده سال تمام قمری است». بدیهی است قاضی نیز مکلف است قانون را مبنا قرار دهد و نمیتواند به اقوال دیگر در مسأله تمسک کند.
۳- ادله عدم مسؤولیت کیفری اطفال
در خصوص عدم مسؤولیت کیفری اطفال، روایات زیادى وجود دارد که به دلیل قطعى بودن مسأله نیازى به بحث ندارد و فقط به ذکر چند روایت در این زمینه، بسنده مىشود.
امام على (ع) در روایتی از پیامبر (ص) مىفرماید:
قَالَ رَسُولُ اللَّهِ (ص): رُفِعَ الْقَلَمُ عَنْ ثَلَاثَهٍ عَنِ النَّائِمِ حَتَّى یَسْتَیْقِظَ وَ عَنِ الْمَجْنُونِ حَتَّى یُفِیقَ وَ عَنِ الطِّفْلِ حَتَّى یَحْتَلِمَ؛
قلم تکلیف از سه گروه برداشته شد، از انسان خوابیده تا وقتیکه بیدار شود؛ از مجنون تا اینکه حالش خوب شود و عاقل گردد و از طفل تا وقتیکه بالغ شود.
در روایتی دیگر از امیرالمؤمنین (ع) آمده است:
أَنَّهُ بَلَغَهُ عَنْ عُمَرَ أَنَّهُ أَمَرَ بِمَجْنُونَهٍ زَنَتْ لِتُرْجَمَ فَأَتَاهُ عَلِیٌّ (ص) فَقَالَ: أَ مَا عَلِمْتَ أَنَّ اللَّهَ رَفَعَ الْقَلَمَ عَنْ ثَلَاثَهٍ عَنِ النَّائِمِ حَتَّى یَسْتَیْقِظَ وَ عَنِ الْمَجْنُونِ حَتَّى یُفِیقَ وَ عَنِ الصَّغِیرِ حَتَّى یَکْبَرَ وَ هَذِهِ مَجْنُونَهٌ قَدْ رَفَعَ اللَّهُ عَنْهَا الْقَلَمَ فَأَطْلَقَهَا عُمَرُ؛
به حضرت خبر رسید عمر دستور داد زن دیوانهای را به علت ارتکاب زنا رجم کنند. امام (ع) به عمر فرمود: آیا نمیدانی خداوند قلم تکلیف را از سه گروه برداشته است، از انسان خوابیده تا وقتیکه بیدار شود؛ از مجنون تا اینکه حالش خوب شود و عاقل گردد و از طفل تا وقتیکه بزرگ و بالغ شود. این زن دیوانه است و خداوند قلم تکلیف را از او برداشته است پس عمر او را آزاد کرد.
همچنین امام على (ع) مىفرماید:
لَا حَدَّ عَلَى مَجْنُونٍ حَتَّى یُفِیقَ وَ لَا عَلَى الصَّبِیِّ حَتَّى یُدْرِکَ وَ لَا عَلَى النَّائِمِ حَتَّى یَسْتَیْقِظَ؛
هیچ حدی بر مجنون تا زمان افاقه نیست و هیچ حدی بر نابالغ تا زمان بلوغ نیست و هیچ حدی بر خوابیده تا زمانی که بیدار نشده نیست.