جایگاه حمایت از بزه دیدگان جرایم سایبری در مقررات کیفری حقوق داخلی و حقوق بین‌الملل

جایگاه حمایت از بزه دیدگان جرایم سایبری در مقررات کیفری حقوق داخلی و حقوق بین‌الملل

نویسنده: ابراهیم اسلامی

چکیده

فناوری اطلاعات نه‌تنها زندگی انسان را متحول ساخته است بلکه توانسته است «فضای» جدیدی بنام فضای سایبری را ایجاد نماید.فضای سایبری به‌واسطه عناصر تشکیل‌دهنده و ماهیت خاصی که دارد توانسته است هم در خدمت انسان باشد و هم این‌که به‌عنوان ابزاری برای ارتکاب برخی از اعمال غیرقانونی باشد.

فضای مجازی همچون فضای حقیقی، محلی را برای ارتکاب جرایم توسط بزهکاران فراهم آورده است و آنها دیگر کنشگران حاضر در این فضا را مورد سوءاستفاده قرار می‌دهند ماهیت گسترده و فرامرزی بودن این جرم باعث شده است تا از حیث مقابله با جرم سایبری و حمایت از بزه‌دیدگان آن تاکنون اقدام مؤثری از سوی کشورها صورت نپذیرد. لذا در این مقاله تلاش شده است با روش توصیفی و تحلیلی پس از جمع‌آوری و تبیین مقررات کیفری داخلی و بین‌المللی موجود و تحلیل آنها با توجه به‌ضرورت حمایت از بزه دیدگان جرایم سایبری در عرصه داخلی و حقوق بین‌الملل چاره‌اندیشی مناسبی شناسایی و ارائه گردد. متأسفانه قواعد موجود و سازوکارهای فعلی در چارچوب حقوق بین‌الملل و حقوق داخلی کافی، مؤثر و رسا نمی‌باشند و در عرصه بین‌المللی می‌توان با ایجاد اجماع بین‌المللی نظیر تنظیم معاهده بین‌المللی ناظر بر فضای سایبری تشکیل پلیس بین‌المللی فضای سایبری، تشکیل دادگاه ویژه‌فضای سایبری و… اقدام نمود و در حقوق داخلی دادگاههای ملی می‌توانند با توسل به اصول مختلف حاکم بر صلاحیت به‌ویژه اصل صلاحیت جهانی در حمایت از بزه دیدگان مؤثر باشند، کما این‌که اصلاح قانون فعلی جرایم رایانه‌ای و آیین دادرسی جرایم رایانه‌ای کشورمان به شرح ایرادات و ابهاماتی که در این مقاله منعکس‌شده است، می‌تواند در این زمینه راهگشا باشد.

کلیدواژگان: فضای سایبر، جرم سایبری، حمایت، بزه دیدگی، صلاحیت جهانی

دو فصلنامه پژوهشنامه حقوق اسلامی، بهار و تابستان ۱۳۹۵