خاطرات و تجربیات قضایی(۱)

خاطرات و تجربیات قضایی(۱)

سید روح الله مصطفی نژاد موسوی

رئیس شعبه ۱۰۲ کیفری دو دماوند

از آنجا که تنها چیزی که در طول سالیان متمادی تحصیل درس حقوق، به دانشجویان حقوق و محصلین امر قضا اموزش داده نمی شود منش قاضی گری و قضاوت می باشد و با اعتقاد به این امر که قضاوت علاوه بر تسلط به دانش حقوقی، امری کاملا فنی می باشد؛ لذا بر آن شدیم که با نوشتن این مطالب ، تجربیات خود را در زمینه قضاوت به اشتراک بگذاریم . مطالب عنوان شده هر چند بعضا از حد خاطره و تجربه فراتر رفته ولی هدف نگارنده این است که مطالب مفید در قالبی متفاوت ارائه شود تا علاوه بر انتقال تجربیات و خاطرات، خواندن مطالب هم جذاب و شیرین باشد .

  قضاوت و آداب و رسوم منطقه‌

وقتی قاضی برای اولین بار در محل قضاوت خود حاضر می‌شود اولین سوالی که باید از خودش بپرسد این است که چقدر با فرهنگ و آداب و رسوم شهری که به آن وارد شده است آشنا است . برای کسانی که تاکنون کار قضایی نکرده اند این سوال پیش می آید که اطلاع از آداب و رسوم منطقه چه ارتباطی با کار قضایی دارد ؟ و کسی که مطلع از موازین قضایی باشد چه نیازی به داشتن اطلاعات از شیوه برخورد و زندگی ساکنین محلی دارد ؟ در جواب این سوال می توان به موارد زیادی اشاره کرد ولی برای روشن شدن موضوع به چند مثال ساده اشاره می‌کنم. همانطور که می دانید هنوز در بسیاری از استان های کشور اعتقادات قومی و قبیله ای نقش زیادی در زندگی مردم دارد و قوام زندگی روزمره مردم با همین آداب و رسوم است. مثلا در طوایف عرب خوزستان که اینجانب سال ها توفیق خدمت به آنها را داشتم هنوز شیخ طایفه از اعتبار و اهمیت زیادی برخوردار است و چنانچه در مسائل و مشکلات قضایی بتوان از کمک و مساعدت آنها استفاده کرد آنها می توانند سهم به سزایی در صلح و سازش بین طرفین که مورد تاکید شرع و قانون و جزو تکالیف قاضی است داشته باشند و با کمترین هزینه و احیانا برخورد قضایی می توان پرونده را به بهترین نحو خاتمه داد و در مقابل چنانچه در اختلافی که به وجود آمده به شیخ و بزرگ طایفه گزندی برسد امکان تشدید اختلافات و تنش هر لحظه بیشتر و بیشتر خواهد شد . همچنین در طوایف بختیاری و حتی لر های استان لرستان و شهرهای اطراف و حتی در کرمان و سیستان و بلوچستان نیز همچنان جو طایفه ای و قبیله ای به شدت قوی بوده و داشتن تدبیر در مواجهه با مشکلات و پرونده های قومی مثل منازعه می تواند به قاضی در پیشبرد پرونده و به ثمر رساندن آن و خاموش کردن اختلافات قومی و قبیله ای کمک شایانی بکند .

همچنین اطلاع از نحوه زندگی مردمان منطقه می تواند در تعیین نوع قرار تامین یا نحوه دستگیری متهم فراری نیز تاثیر گذار باشد . در شهری که هنوز منازل و املاک مردم سند ندارد و مردم ازنظر مالی در فقر به سر می برند استفاده درست و با تدبیر از قرار تامین وثیقه یا کفالت به قاضی کمک می کند که هدف قانونگذار دردسترسی به متهم تامین شود . بعضی وقتها قول شرف بزرگ طایفه می تواند از هر سند و وثیقه ای معتبر تر باشد و حتی شناختن افراد و بزرگان و حتی آدم های عادی نیز به قاضی در تصمیم گیری های قضایی کمک زیادی می کند . ذکر خاطره ای در این خصوص خالی از فایده نخواهد بود.

مدتها قبل نیابتی از یکی از شهرستانهای دور دست واصل شده بود که اقای الف را به اتهام سرقت ده فقره چک پول احضار و در صورت عدم حضور جلب و پس از تفهیم اتهام و صدور قرار تامین وثیقه سنگین به این مرجع اعزام نمایید. با توجه به اینکه شخص مذکور از بازاریان شناخته شده شهر بود با وصول نیابت، تلفنی از ایشان خواسته شد تا در دادسرا حاضر شود . وقتی از موضوع پرونده مطلع شد اجازه خواست تا به مغازه خود مراجعه نموده و سوابق را بررسی کند و دقیقا اعلام نماید که این ده فقره چک پول را از چه کسی گرفته است . با توجه به اینکه شناخت کافی از ایشان وجود داشت با قرار وجه التزام آزاد و فردا با اسناد و مدارک کامل در دادسرا حاضر شده و تمامی اطلاعاتی که برای دستگیری سارق اصلی نیاز بود را در اختیار قاضی قرار داد و پرونده تکمیلا به مرجع معطی نیابت اعاده شد و از نامبرده نیز خواسته شد جهت جلوگیری از مشکلات بعدی شخصا در مرجع معطی نیابت حاضر شود و بجای دستگیری و بگیر و ببند و تحمیل بار روانی برای مرجع قضایی و انتظامی و مردم ، در اسرع وقت پرونده به نتیجه مطلوب رسید .

یا در پرونده ای که به سبب اختلاف بین دو شخص ، دو طایفه با اسلحه قصد درگیری داشتند با دعوت از بزرگان دو طرف و حتی بزرگان طایفه های دیگر قضیه درگیری و اختلاف ، به صلح و سازش خاتمه یافت . اطلاع از نحوه زندگی مردم خصوصا عشایر نیز لازم است . کسی که تمام زندگی اش یک چادر و چند گوسفند و مقداری لوازم ضروری زندگی است به راحتی می تواند کوچ کرده و پرونده را برای مدت ها به تعویق انداخته و یا عقیم نماید یا چنانچه قاتلی در بین آنها باشد سالها در استان دیگری با اسم جدیدی زندگی کرده بدون اینکه شناخته شود و زندگی در بین اقوام دیگر و دور هیچ گونه شک و شبهه ای برای کسی ایجاد نکند که این تازه وارد کیست و به چه منظور در این محل زندگی می کند . ادامه دارد