نویسندگان: امیرحسین رنجبریان، محمد سعیدی
چکیده
مردمان بومی مردمانی هستند که از ادوار گذشته و به‌ویژه پیش از استعمار دارای تاریخ، پیوندها، و سنتهای مشترک با یک‌دیگر بودهاند که سبب جدایی آنها از جامعه اصلی و مرکزی و برخورداری از نظامها و الگوهای ارزشی و فرهنگی خاص خود شده است. این مردم، که در چارچوبها و نظامات قدرت مرکزی زندگی میکنند، با سرزمین و محل اقامت خود رابطهای عاطفی و معنوی دارند و نیز حفظ و صیانت از فرهنگ و میراث غیر مادی خود را، که عمدتاً جنبه شفاهی و کلامی دارد، عامل بقا و استمرار هویتشان در گذر زمان و پرهیز از ادغام در دیگر جوامع غالب و مسلط در دنیای اطراف میدانند.
برای حمایت حقوقی از این میراث راهکارهای گوناگونی پیشنهاد شده است که اهم آنها را میتوان در دو راهکار دستهبندی کرد: راهکار اول شامل نظامهای حقوق خصوصی و حقوق مالکیت فکری است که با تکیه بر جلوههای گوناگون این حقوق مانند کپی‌رایت، حق اختراع، حقوق علائم تجاری، حقوق قراردادها، و مسؤولیت مدنی و با تلقی این میراث به منزله اموالی دارای ارزش اقتصادی و قابل داد و ستد راه حلهایی برای حمایت از آن ارائه میکنند. راهکار دوم نیز نظام حقوق بشر است که بر اساس الگوبرداری از چارچوب «حقهای فرهنگی» و آموزههای حقوق بشری در پی یافتن سازوکارهایی برای حمایت از حق مردمان بومی بر میراث فرهنگی غیر مادی و ادبیات و فرهنگ عامه آنها به مثابه یک حق بشری است و در اسناد بینالمللی و عملکرد محاکم بازتابی مناسب یافته است، تا جایی که برخی حق این مردمان بر حفظ میراث غیر مادی، به‌منزله بخشی از هویتشان، را در زمره حقوق بشر عرفی میدانند.
کلیدواژگان: حقوق بشر، حقوق خصوصی، حقوق مالکیت فکری، حقوق فرهنگی، مردم بومی، میراث فرهنگی غیر مادی
منبع: فصلنامه مطالعات حقوق عمومی، دوره ۴۶، شماره ۴، زمستان ۱۳۹۵
